Yemek yapma yöntemleri
Buğulama
Düdüklü tencere
Fırınlama
Flambe
Haşlama
Izgara yapma
Kavurma (soteleme)
Kızartma
Konserve
Mantarın saklanması
Mikrodalga fırın
Pastörizasyon
Salamura
Tandır
Tütsüleme
Vakumda pişirme
Buğulama
Düdüklü tencere
Fırınlama
Flambe
Haşlama
Izgara yapma
Kavurma (soteleme)
Kızartma
Konserve
Mantarın saklanması
Mikrodalga fırın
Pastörizasyon
Salamura
Tandır
Tütsüleme
Vakumda pişirme
Buğulama
Buğulama yemeklerin su buharı yardımıyla pişirilmesidir. Buğulama sırasında yağ kullanma zorunluğu olmadığı için sağlıklı bir yemek pişirme yöntemidir. Haşlama yönteminde yemeklerdeki vitamin ve minerallerin suya geçerek kaybolması ihtimali vardır. Buğulamada bu sakınca yoktur.
Dünyanın bir çok mutfakları buğulama yöntemini kullanırlar. Çin mutfağında ve Avrupa mutfaklarında sebzeler buğulama yoluyla pişirilirler. Türk mutfağında buğulama yöntemi fazla sık kullanılmaz. Buğulama yöntemi genellikle hamsi buğulama gibi bazı balık yemeklerinde kullanılır.
Düdüklü tencere
Düdüklü tencere, yemekleri hızlı pişirmek için buhar gücünden yararlanma prensibi ile çalışan tencere. Basınçla suyun kaynama derecesi arasındaki ilişkiden hareketle ortaya çıkmıştır. Düdüklü tencere yemekleri yüksek ısıda ve tamamen kapalı halde pişirdiğinden dolayı, yemeklerin pişme süresini en aza indiren, kaynadığının anlaşılması için subap ilave edilmiş tenceredir. Düdüklü tencerelerde patlama tehlikesine karşı, basınca, dolayısıyla pişme derecesine göre ayarlanabilen bir subap vardır ve basınç artınca düdük hava kaçırarak tencerenin patlamasına engel olur. Düdüklü tencere ismini de bu nedenle almıştır.
Fırınlama
Düdüklü tencere, yemekleri hızlı pişirmek için buhar gücünden yararlanma prensibi ile çalışan tencere. Basınçla suyun kaynama derecesi arasındaki ilişkiden hareketle ortaya çıkmıştır. Düdüklü tencere yemekleri yüksek ısıda ve tamamen kapalı halde pişirdiğinden dolayı, yemeklerin pişme süresini en aza indiren, kaynadığının anlaşılması için subap ilave edilmiş tenceredir. Düdüklü tencerelerde patlama tehlikesine karşı, basınca, dolayısıyla pişme derecesine göre ayarlanabilen bir subap vardır ve basınç artınca düdük hava kaçırarak tencerenin patlamasına engel olur. Düdüklü tencere ismini de bu nedenle almıştır.
Flambe
Flambe , Fransızca kökenli olan Flambe’nin kelime anlamı aydınlatma, alev, alevlendirme anlamına gelmektedir. Restoranda Flambe ise, çeşitli sebze ve meyveleri, deniz ürünlerini (karides, ıstakoz vs), et ve kümes hayvanları etlerini salonda misafir önünde, çeşitli alkollü içeceklerin ilavesi ile alevlendirilerek hazırlanmasıdır. Flambeler salonda misafir masasının yanında gueridon üzerinde özel ocağı (sıvı veya jöle yakıtlı ocaklar) ya da özel flambe arabası üzerinde özel tavası ile servisten hemen önce kalifiye elemanın profesyonel mesleki yeteneklerini ortaya koyabileceği bir alevlendirme işlemidir. Alevlendirme yemeğin içinde olur. Alevlendirme çoğunlukla Fransız konyağı veya kanyak ile yapılır.Flambe sadece az insan gruplarına yapılmalıdır. Flambeden istenen başarıyı elde etmek için en fazla dört kişi için uygulanmalıdır. Flambeler genel olarak, günümüzde bağımsız hizmet veren ala carte servis sunan restoranların mönülerinde yer almakta ve siparişler doğrultusunda uygulanmaktadır. Ancak konaklama işletmelerinin pansiyon durumunun her şey dahil sistem adı ile alınan (Alles İnkulisive) pansiyon çeşidi şeklinde değişmesi ile her şey dahil sisteme göre konaklayan misafirler için ağırlıklı olarak açık büfe servisi sunulmaktadır. Bu durum Flambe yöntemini show amacıyla salonda Show büfelerinde mutfak personeli tarafından da uygulanmaktadır. Ayrıca klasik anlamda olduğu gibi konaklama işletmesi bünyesinde bulunan ala carte servis sunan restoranlarda ise üst düzey servis personeli tarafından uygulanmaya devam edilmektedir.Yemeğin tüm sunumu Flambe yapmanın anlamına uygun olmalıdır ki beklenen en yüksek fayda elde edilebilsin. Aksi takdirde alevlendirme işlemi basit bir havai fişek parlamasından ileriye gidemez.
Haşlama
Haşlama ya da Kaynatma yiyeceklerin su veya su oranı yüksek bir sıvı içinde kaynama noktasına yakın bir sıcaklıkta pişirilmesi yöntemidir.
Et, tavuk, balık, sebze, meyve, hamur işleri dahil bir çok yiyecek maddesi haşlama yöntemiyle hazırlanabilir. Haşlama yöntemiyle hazırlanan yiyecekler kızartma veya fırınlama yöntemiyle hazırlanan yiyecekler gibi gevrek olmazlar. Aksine daha sulu ve yumuşak olurlar. Hazmı kolay, çocuk ve yaşlı gibi çiğneme veya hazım zorluğu olan kişiler için uygundur.
Haşlama yöntemiyle hazırlanan yiyecekler fazladan yağ eklenmediği takdirde daha düşük bir yağ oranı içerirler. Ancak yüksek sıcaklık bazı vitaminleri öldürerek yiyeceklerin besin değerini düşürebilir.
Izgara yapma
Izgara yapma veya mangal yapma yiyeceklerin ateş üzerine yerleştirilen bir ızgara veya mangal üzerinde pişirilmesi işlemidir.
Izgara yöntemi yiyeceklerin hızlı bir şekilde pişmesini sağladığı için yiyeceklerin nem oranı genellikle saklı kalır. Ancak yiyeceklerin gereğinden fazla bir süre ızgara üzerinde bırakılmaması gereklidir. Izgara yapılırken yağ kullanılmadığı için ve yiyeceklerin içindeki yağların bir kısmı eriyerek kaybolduğu için ızgara yöntemi diğer pişirme yöntemlerinden daha sağlıklı kabul edilir. Ancak yiyecekler çok yüksek ateşte pişirilirse yanma ve kömürleşme eğilimi vardır. Bu eğilim yiyeceklerin besin değerini olumsuz yönde etkiler.
Birçok yiyecek maddesi ızgara yöntemiyle pişirilebilir. Ancak etler ızgara yapmak için en çok tercih edilen yiyecek maddeleridir. Dana eti, Domuz eti, koyun eti, tavuk eti, balık eti ve diğer bütün etler ve salam, sucuk, sosis gibi et ürünleri ızgara yapmak için kullanılırlar. Bunun yanı sıra domates, biber, patlıcan, soğan gibi sebzeler de ızgara yöntemiyle pişirilir.
Kavurma (soteleme)
Kavurma ya da Soteleme yiyeceklerin yüksek sıcaklıkta ve az miktarda yağ kullanılarak pişirilmesi işlemidir.
Kavurma yöntemi bir yemeği hazırlamak için kendi başına kullanılabileceği gibi bazen sadece yemeğin hazırlanmasındaki bir kademedir. Örneğin kavurma yemeği etin kavurma yöntemiyle pişirilip başka hiçbir işleme uğramadan servis edilmesidir. Ancak çoğu yemeklerde kavurma yöntemi lezzeti arttırmak için kullanılan bir kademedir. Kavurma işleminden sonra yemekler genellikle haşlama veya fırınlama gibi ek bir kademeden geçtikten sonra servis edilirler. Örneğin Türk mutfağında zar şeklinde kesilen soğan parçaları genellikle yemeklere eklenmeden önce kavurma işleminden geçer. Aynı şekilde et parçaları da su eklenerek pişirilmeden önce genellikle kavrulurlar.
Kavurma işleminin amacı yemeklerin yüzeylerindeki şekerlerin karamelleşerek lezzetlerini arttırmaktır. Karamelleşme ancak yüksek sıcaklıklarda gerçekleştiği için kavurma işlemi sırasında tenceredeki su miktarının olabildiğince az olması gerekir. Su 100 °C sıcaklıkta kaynayarak buharlaştığı için yiyeceğin sıcaklığının 100 °C'nin üzerine çıkmasını engeller. Oysa yağlar rahatlıkla 100 °C'nin üzerine çıkabildiği ve yiyeceklerin tencerenin dibine yapışmalarını engellediği için kavurma işleminde önemli bir rol oynar.
Kızartma
Kızartma yiyeceklerin yağ içinde pişirilmesi işlemidir. Kızarma için kullanılan yağlar bitkisel veya hayvansal kaynaklı olabilir.
Yağ ısıtıldığı takdirde suya kıyasla çok daha yüksek sıcaklıklara ulaşabilir. Bunun sonucu olarak yiyeceklerin yüzeylerinde karbonlaşma, içlerindeki şekerlerde ise karamelleşme gözlenir. Bazı yiyecekler kızartma esnasında çok miktarda yağ emerler. Kızartma genellikle yiyeceklerin daha kısa zamanda pişmelerini sağlar. Yiyeceklere gevrek, yağlı ve lezzetli bir tadım kazandırır. Kızartma yüksek sıcaklıktan dolayı mikropları öldürür. Kızartılan yiyecekler çoğunlukla uzun süre saklanabilir. Et, yumurta, sebze, hamur işleri dahil birçok yiyecekler kızartma yöntemiyle hazırlanabilirler. Kızartma yöntemiyle hazırlanan yiyecekler geniş bir kitlenin damak zevkine hitap eder.
Konserve
Uygun olgunlukta hasat ediImiş meyve ve sebzeler tekniğine uygun olarak temizlenip ayıklanır ve haşlanır. Dolgu sıvısı içinde uygun kaplara doldurulup, hermetikli olarak kapatılır ve ısıl işlem uygulaması için dayanıklı hale getirilir (, sterilizasyon: Nicolas Appert). Kullanılan dolgu sıvısında yapılan konserve çeşidine göre suyun yanında tuz, şeker, sitrik asit, askorbik asit v.b de kullanılabilir. Konserve üretiminde genel olarak teneke kutu ve cam kavanozlar kullanılır.
Mantarın saklanması
Mantarlar, yılın her döneminde doğada bulunmamaktadır. Hatta her tür mantar her yıl meyve de vermez. Bu durumda mantarın meyve verdiği dönemlerde ve/veya yıllarda topladığımız fazla mantarları saklamak, daha sonra mantar mevsimi olmayan dönemlerde veya mantar olmayan yıllarda tüketmek akıllıca bir davranış olur.
Besinlerin bozulmadan uzun süreli saklanabilmesi için onların mayalanmasını, çürümesini vb sağlayan bakterilerin mantarın bünyesinden ve/veya onun içinde bulunduğu ortamdan dışlanması gerektiğini biliyoruz. Yani besinlerin bünyesindeki bu işi yapan bakterileri öldürmek ve/veya mantarın bu tür bakterilerle temasını kesmek gerekecektir.
Bunun için mantarın bünyesindeki suyun alınması (kurutma), mantarı 100 °C kaynatarak bakterileri öldürmek ve/veya bakteriler için steril bir ortamda saklamak (kaynatma + dondurma / konserve yapmak), tuz ile bakteriler için steril bir ortam oluşturmak, ya da turşu kurmak aşağı yukarı herkes tarafından bilinen ve uygulanabilecek olan uzun süreli saklama yöntemleridir.
Derin dondurma
Konserve yapma
Tuza yatırma
Kurutma
Turşu kurma
Mikrodalga fırın
dalgalar, başlıca su olmak üzere bazı maddeler tarafından emilirler, dalgalar, bu maddelerin moleküllerini atomik devinime uğratarak mikrodalga enerjiyi ısıya dönüştürürler. Bu nedenle içinde daha çok su molekülü taşıyan besinler daha hızlı pişer.
Bu mikrodalgaların özellikleri şöyle sıralanabilir;
Su, şeker ve yağlar tarafından emilir,
Emildiği ilk anda atomik ısıya dönüşür,
Çoğu plastik, cam ve porselen tarafından emilmez,
Metaller tarafından yansıtılırlar. Mikrodalga fırınlarına metal malzemeler koyulmamasının nedeni de bundan kaynaklanmaktadır.
Mikrodalga ile pişirme, geleneksel pişirme yöntemlerinden hem daha hızlıdır hem de pişirme sürecinde yalnızca besin pişer, fırın ve ortam ısınmaz.
Mikrodalgalar, iyonize edici dalgalar değildir. Besin içinde ısıya dönüşür. Fırın kapandığında, fırında kaplarda ya da besin içinde bir radyasyon kalması vb. bir durum söz konusu değildir. Kalacak olan tek şey ısıdır.
Pastörizasyon
Pastörizasyon, gıda sanayiinde, besin maddelerini hastalık yapıcı mikroorganizmalardan arındırmak amacıyla uygulanan ısıtma yöntemi. İlk kez 1860'larda Fransız bilim adamı Louis Pasteur tarafından geliştirilen ve onun adıyla anılan bu yöntem, mikroorganizmaların ısı yardımıyla tahrip edilmesi esasına dayanır. İçinde enzim ve bakteri bulunan besleyici özelliği olan maddenin 60 C den 100 °C dereceye kadar ısıl işlemle öldürme veya etkisiz hale getirilme işlemidir.
Salamura
Salamura Turşu, asma yaprağı, beyaz peynir ve zeytin yapımında kullanılan fermantasyon yöntemi. Ayrıca fermentasyonun gerçekleşmesi için malzemelerin konulduğu tuzlu suya da salamura adı verilir. Peynir ve zeytin yapılırken olgunlaşmayı sağlamak amacıyla kullanılır.
Tandır
Tandır, ısınmak için kullanılan bir çeşit mangal. Yere çukur kazılarak yapılan özel bir fırına da tandır denir.
Tütsüleme
Tütsüleme ya da Füme yapma yiyeceklerin duman altında hazırlanması işlemidir.
Etler ve balıklar tütsülemenin en çok kullanıldığı yiyecek maddeleri arasındadır. Ancak kümes hayvanları ve peynir de tütsüleme yöntemiyle hazırlanabilir.
Tütsüleme için kullanılan duman genellikle meşe veya kayın odunu yakılarak elde edilir. Bazan akçaağaç, elma, kiraz veya erik ağaçlarından elde odunlar da bu amaçla kullanılabilir. Çin'de çaya lezzet vermek için pirinç, şeker ve çay gibi maddelerin yakılmasından elde edilen dumanla tütsüleme yapılır. Kuzey Amerika'da ise mısır koçanları yakılarak jambon ve domuz pastırması tütsülenir. Tütsülenerek yenilen en yaygın yiyecek füme somon balığıdır.
Vakumda pişirme
Vakumda pişirme (Sous Vide), yiyeceklerin vakumlama yoluyla havası tamamiyle alınmış naylon torbalar içinde düşük ısıda (60 C°) uzun sürede pişirme yöntemidir.
İlk olarak 1970 yılında Fransa'da Georges Pralus tarafından kullanılmıştır. Bu yöntemle pişirilen yiyeceklerin hiç su ve yağ kaybı olmadığından lezzetleri mükemmel olmaktadır. Ancak pişirme derecesi düşük olduğundan yiyeceklerin sağlıklı hazırlanması için temizlik konusunda çok dikkat sarf edilmelidir. Bu nedenle son yıllarda yeniden bazı tanınmış ahçılar tarafından gündeme getirilmesine rağmen yöntem sağlık açısından hala tartışmalıdır. Amerikada bazı eyaletlerde lokantalarda kullanılması yasaktır. Vakumda pişirme yöntemi evde yemek yapanlar arasında da son zamanlarda oldukça popüler hale gelmiştir. Yöntemi kullananlar pişen yemeğin lezzetinin kıyas edilmez derecede üstün olduğunu iddia etmektedirler.
Vakumlama işlemi için özel bir vakum aleti gerekmektedir. Evlerde kullanımı yaygınlaştığından piyasada çeşitli model ve markaları satılmaktadır.
