Psikolojik istismar
Küçük düşürme
Gözdağı verme
Grupça saldırmak
Kabadayılık
Nefretli konuşma
Psikolojik işkence
Taciz
Mobbing
Psikolojik istismar
Psikolojik istismar bir insanın küçük düşürülmesi ya da korkutulmasıdır; ayrıca uzun dönemde oluşan duygusal şoku da temsil eder.
Psikolojik istismar; korkutma taktikleri ve baskı kullanarak birini fiziksel yıldırmaya ya da korkutma şeklini de alabilir. Çoğu kez güç dengesizliklerine bağlıdır, istismar dolu ilişkileri ve çocuk istismarında da bulunabilir. Ancak; çok daha geniş çaplı olarak; bir grubun psikolojik istismarı, ırkçı baskı ya da bağnazlık uygulayarak. Daha hafif bir şekilde; işyerinde istismar olabilir. İşyeri istismarları genelde işyerindeki strese dayalı oluşur; fiziksel ve zihinsel olarak hastalıklara sebebiyet verebilir.
Psikolojik istismar için teşvik edecek biri gerekmeyebilir; bir insan kendisine karşı da istismar uygulayabilir; depresif olarak ya da kendine zarar vererek ya da yaralayarak.
Herhangi bir durumda; istismarın tekrarlanması halinde duygusal ve mantıksal etkileri o kişinin hayatını ilerde mühim seviyede etkileyebilir. Bu da belli bir seviyede psikolojik istismar olarak tanımlanabilir.
Psikoterapi ve psikiatri metodları insanların istismara karşısında hislerine karşı yardımcı olabilir.
Küçük düşürme
Küçük düşürme ya da tezlil etme kelime anlamı olarak, karşıdakini hakir görme, onun duruşunu veya prestijini küçümseme fiilidir. Ancak, sözcüğün utanç duygusuyla da çok yakın ilgisi vardır. Küçük düşürme, insan egosunu aşağıladığı için genellikle pek hoş bir deneyim değildir.
Kişinin kendini küçük düşürmesi
Küçük düşürme bir başka kişinin varlığını gerektirmez; kişinin kendi duruşunu kabul etme ve sahte gururu reddetme şeklinde de ortaya çıkabilir.
Başkalarını küçük düşürme
Bir kişinin başka birisi tarafından küçük düşürülmesi, ekseriyetle diğerleri üzerinde güç iddia etmenin bir yolu olarak kullanılır ve baskı veya istismarın bilinen bir formudur. Ancak, cinsel küçük düşürme oyunlarında sevgili ile önceden yapılmış bir antlaşmanın parçası tarzında, tarafların rızası ile de olabilir. Her iki durumda da sadizm ve mazoizm dürtüleri ön plandadır. Ayrıca, örneğin, tüy takmak, ceza boyunduruğunda teşhir etmek, alçaklık işareti, sosyal kusur gibi pek çok ceza, kasden küçük düşürücü olacak şekilde tasarlanmaktadır.
Fiziki zarara ilave olarak fiziki istismar da yıldırma gibi küçük düşürmektir. Örneğin, ırza geçme, küçük düşürmenin ötesinde, cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar da dahil olmak üzere çeşitli fiziksel zararlara yol açabilir ve kadını rızası dışında hamile bırakma şeklinde bir fiziki istismardır. Bazıları, küçük düşürmeyi, bazı koşullar altında erotik de bulabilir (bkz. erotik küçük düşürme). Küçük düşürme genellikle cinsel dürtüler taşımaz ve çoğunlukla otorite (ebeveynlerin çocuklarına karşı) veya bazı durumlarda da islah edici konumlarda görülür.
Sporda küçük düşürme
Sporda küçük düşürme, açık farkla yenilgi veya genel olarak çok zayıf performans olarak kabul edilir ve kişinin ya da takımın, itibarını, şerefini tümüyle kaybetmesine neden olur. Örneğin İngiliz futbol liginde, Leeds yapmak tabiri, bir üst ligden bir alt lige düşmeyi müthiş küçük düşürücü bir anlamda tanımlar. Boya topu (paintball) gibi sporlarda, çok fazla vurulmak ve sonuçta boya ile kaplanmak küçük düşürücü olarak görülür.
Gözdağı verme
Gözdağı verme, tahakküm eder tarzda konuşarak veya davranarak, korkutma veya sindirmeye yönelik bir girişimdir ve karşıdaki kişi ya da kişilerin, gözdağı veren kimsenin istediği şekilde davranmasını veya yapmasını hedefler. Genellikle hayvanlar arası ilişkilerde görülen ve normal sayılabilecek olan, üstünlüğü elegeçirme, rekabetçi istek ve arzuların hatalı bir uyarlaması olup insanlarda sosyal güçler tarafından ayarlanır.
Davranışa ilişkin tüm özellikler gibi "gözdağı verme" de, her bireyde zaman içinde farklı boyutlarda ortaya çıkabilen bir unsur olarak vardır, fakat bazı kişiler için diğerlerine nazaran daha önemli ve bedelini ödedikleri bir davranış olabilir. Davranış bilimi teorisyenleri, çocukların, gözdağı verme vakalarına genellikle aileleri, öğretmenleri (otoriteyi temsil eden kişiler), oyun arkadaşları ve kardeşleri tarafından maruz kaldıklarını belirtmektedirler.
Gözdağı verme, bilinçli ya da bilinçsizce yapılabilir. Bilerek gözdağı verenlerin belli bir yüzdesi, bu yaptıklarının uygun olduğuna, kullanımına, hatta kendilerinin bunu yapmaya yetkileri olduğu şeklinde kılıf uydurulmuş birtakım söylemlerde bulunabilirler.
Gözdağı verme; fiziksel olarak korkutma, öfkeli yüz ifadesi, duygusal hilelere başvurma, sözlü taciz, maksatlı olarak utandırma, ve/veya gerçek anlamda fiziksel saldırı şeklinde ortaya çıkabilir.
Grupça saldırmak
bir grup insanın bir kimseye veya başka bir gruba sosyal kabadayılık yapması. Latince kökenli sözcük; psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermek anlamlarına gelir. Özellikle hiyerarşik yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu örgütlerde, gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli sistematik baskı uygulamasıdır. Son dönemde sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere çeşitli alanlarda disiplinlerararası çalışılan bir konu haline gelmiştir.
Kabadayılık
Psikolojide ve hukukta kabadayılık (Alm, İng: bullying), daha üstün konumda ya da güçlü olanın karşısındakini -genellikle istediklerini yaptırmak amacıyla- etkilemesi, ezmesi ve gözünü korkutması.[1] Bu durum, doğrudan sözlü veya fiziksel tacizi içerebileceği gibi isteksiz birini zorla ikna etmek, tehdit ederek ya da manipüle ederek istediklerini yaptırmak gibi daha üstü örtülü yöntemleri de kapsar. Kabadayılığın en yaygın örneklerine okulda öğrenciler arasında ve aile içinde bir bireyin (genellikle babanın) diğer aile üyelerine yaptığı kabadayılık şeklinde rastlanır. Eğer kabadayılık eden taraf bir grup ise eylem mobbing olarak adlandırılır.
Nefretli konuşma
Nefretli konuşma, kişinin konuşması sırasında karşısındaki grubu ya da kişiyi, ırkı, cinsiyeti, yaşı, ulusu, dini ya da eşeysel tercihi konusunda ya da buna benzer konularda aşağılayarak, gözü korkutur tarzda konuşarak bu konuda fikrini değiştirmesi için zorlamasıdır.
Konular arasında yukarıdakilere ek olarak, etnik köken, kuşak farkı, yetersizlik, dil, politik görüş, sosyoekonomik ve sosyal sınıf, dış görünüm, fizik, meslek, zeka seviyesi ya da diğer ayırt edilebilien özellikler bulunabilir.
Terim, konuşma olarak geçse de yazılı olarak da uygulanabilir.
Psikolojik işkence
Psikolojik manipülasyon, insanları kendi bilgileri dışında veya istemedikleri hâlde etkileme veya yönlendirme anlamına gelir. Bu etkileme ve yönlendirme sonucu insanlar davranış değişikliği ya da kanaat değişikliği gösterebilirler.
Manipülasyon Teknikleri
Sosyal psikologların üzerinde çalıştıkları manipülasyon tekniklerinden bazıları:
Foot in the Door,kapıya ayak koyma tekniği (Freedman ve Frazer, 1966)
Low Ball,oltaya takma tekniği (Cialdini, 1978)
Door in the Face,yüzüne kapıyı çarpma tekniği (Cialdini,1975)
Açık ve zımni tarzlar
Klasik ve yeni tarzlar
Taciz
Taciz birçok kötü davranışı kapsamaktadır. Kelime hukuki bir anlamda kullanıldığı zaman tehdit edici, rahatsızlık veren ve toplum tarafından tasvip edilmeyen davranışları kasteder. İfade özgürlüğünü destekleyen toplumlar da, sadece ısrarla tekrarlanan ve doğru olmayan ifadeler hukuki anlamda taciz sayılır. Cinsel taciz, ısrarcı ve istek dışı cinsel yaklaşımlar için kullanılan terimdir. Bu tür taciz genellikle sokakta yalnız yürürken bazende iş ortamlarında gerçekleşir ve cinsel yaklaşımları geri çevirmek mağdur kimseyi dezavantajlı bir durumda bırakabilir.
Mobbing
Mobbing, bir grup insanın bir kimseye veya başka bir gruba sosyal kabadayılık yapması. Latince kökenli sözcük; psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermek anlamlarına gelir. Özellikle hiyerarşik yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu örgütlerde, gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli sistematik baskı uygulamasıdır. Son dönemde sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere çeşitli alanlarda disiplinlerararası çalışılan bir konu haline gelmiştir.
