Forumlar
Yeni Mesajlar
CerezExtra
EĞLENCE ↓
Şans Kurabiyesi
Renk Falınız
ÇerezRADYO
Sevgiliye Özel
ÇerezDERGİ
Hızlı Okuma Testleri
Pratik Çözümler
Yeniler
Yeni Mesajlar
Yeni ürünler
Yeni kaynaklar
Son Aktiviteler
İndir
En son incelemeler
Dükkan
Giriş
Kayıt
Yeniler
Yeni Mesajlar
Menu
Giriş
Kayıt
Uygulamayı yükle
Yükle
Forumlar
Tarih
Dünya Tarihi
Maya Dili - Maya Yazısı - Maya Sembolleri - Maya Alfabesi
JavaScript devre dışı bırakıldı. Daha iyi bir deneyim için, devam etmeden önce lütfen tarayıcınızda JavaScript'i etkinleştirin.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an
alternative browser
.
Konuya cevap yaz
Mesaj
<blockquote data-quote="Suskun" data-source="post: 274776" data-attributes="member: 21093"><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-size: 15px"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><strong>Maya Dili</strong></span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-size: 15px"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><em><span style="font-family: 'Tahoma'"><span style="font-size: 12px">Vikipedi, özgür ansiklopedi</span></span></em></span></span></span></span></p><p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya dili, Kolomb-öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar’ın vaktiyle kullanmış oldukları dildir.</span></span></span></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Çeşitli Maya dil ailelerinin göç yolları ve muhtemel göç tarihleri</span></span></span></p> <p style="text-align: center"></p> </p><p><span style="font-family: 'Georgia'"></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'Georgia'"><img src="http://i.imgur.com/sgbF2Nv.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " style="" /></p><p></span><p style="text-align: center"><span style="color: #000000"></span></p> <p style="text-align: center"><span style="color: #000000"></span></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-size: 15px"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><strong>Sözlü Dil</strong></span></span></span></p><p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Çocuğu ifade eden bir Maya glifi</span></span></span></p><p style="margin-left: 20px"><img src="http://i.imgur.com/kjjDN0V.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " style="" /></p> <p style="margin-left: 20px"></p> </p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Uto-Aztek dil ailesine sokulan bu dil, Orta Amerika’da, özellikle Meksika’nın Yucatan, Campeche ve Quintana Roo bölgelerinde halen Mayalar’ın torunları sayılan 6 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Maya dili aslında 21-44 dilden oluşan bir dil ailesi olduğundan, <em>lenguas mayenses</em> (Maya dilleri) olarak da ifade edilir. Bu dillerin ortak kökü en az 5.000 yıl önce proto-Mayalar’ın kullandığı asli Maya dilidir. Maya dilleri gramatikal yapı ve tipolojik özellikleriyle diğer Orta-Amerika dillerinden farklılık gösterir. Bu farklılık, örneğin fiillerin,özne ve nesnelerin gramatikal çekiminde ve çekilemez fiiller kategorisinde kendini gösterir. Maya dillerinden bazıları Kolomb-öncesi dönemlerde Maya hiyeroglifik yazısıyla yazıya geçirilmiştir. Bu yazıların hatırı sayılır bir kısmı M.Ö. 900-250 dönemine aittir. Günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtı ve korteza kağıdı üzerine yazılmış birkaç kodeks (elyazması) bilinmektedir. İspanyol işgali sonrasında bu dil kayıtlara Latin alfabesiyle geçirilmiştir.</span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya dillerinin kökeni olan, Proto-Maya (Ön-Maya) dili de denilen asli Maya dili, Kişe-maya ya da Kişey-Maya (maya quiché) dilinde "eski Maya dili" anlamındaki <em>Nab'ee Maya' Tzij</em> terimiyle ifade edilir.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Bu dildeki ilk bölünme Meksika Körfezi kıyılarına yapılan göçle ortaya çıkmıştır. Maya dillerinin gramer yapısı diğer Orta Amerika dillerine kıyasla daha kolaydır. Türkçe gibi eklemlemeli bir dildir. Diğer eklemlemeli dillerden bazıları Quechua dili, Etrüsk dili, Moğolca, Fince, Macarca, birçok Kafkas (Abhazca vs.) ve Ural dilleri, Hatti dili, Pelasg dili, Lidya dili, Kızılderili dilleri, Sümerce, Bask dili, Eskimo dili’dir. Meksika'da 2003’te yürürlüğe giren bir yasayla Maya dillerinden Maya Yucateco (Yukateko dili) asli kızılderili dilleri gibi, ulusal dil ilan edilmiştir.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Günümüzde Maya dillerinin konuşulduğu ülkeler, başta Meksika ve Guatemala olmak üzere, Honduras, Belize (Britanya Honduras'ı) ve El Salvador'dur.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Türkçe ile Maya dili arasında birçok alanda benzerlikler göze çarpmaktadır. İlk kez Mustafa Kemal Atatürk tarafından başlatılan bu benzerlikleri saptama çalışmasına son zamanlarda dilbilimciler de katılmaya başlamıştır. Maya dili ile Türkçe’deki benzerlikler konusunda araştırma yapan Stig Wikander “<em>Mayaca ve Altayca, Maya dilleri ailesinin Altay dilleri ailesiyle akrabalığı var mıdır?</em>” adlı makalesinde saptadığı bazı benzerlikleri sunmuştur. Nitekim son bilimsel araştırmalar Maya dilinin de dahil olduğu Amerindiyen dil ailesinin yaklaşık 16.000 yıl öncesine dek Sibirya’da yaşayanların diliyle ortak bir kökene sahip olduğu yönündedir.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"></span></p><p><span style="color: #000000"></span></p><p style="text-align: center"><img src="http://i.imgur.com/4RCPuKK.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " style="" /></p> <p style="text-align: center"><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya dilleri ağacı</span></span></span></span></p> <p style="text-align: center"><span style="color: #000000"></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><strong><span style="font-size: 15px">Maya Yazısı</span></strong></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Bulgular M.Ö. 3. ve 4.yy.’larda bile Mayalar’ın yazı sistemini kullandıklarını göstermektedir. Maya yazısından önce de Orta-Amerika’da çeşitli yazı sistemlerinin kullanıldıkları (Zapotek yazısı, Olmek yazısı vs.) bilinmektedir. Bunlardan biri Olmec ile Maya yazısı arasında bir "geçiş yazısı" denilebilecek Epi-Olmec yazısıdır. Bununla birlikte 5 Ocak 2006’da National Geographic tarafından yayımlanan Maya yazısı inceleme sonuçları Maya yazı sisteminin hemen hemen en eski Orta Amerika yazı sistemleri kadar eski olduğunu göstermektedir. Kısa kısa da olsa, çoğu anıtlar, tabletler, steller (dikiltaşlar ve tahta levhalar) ve çömlekçilik ürünleri üzerine yazılmış olmak üzere günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtının ya da metninin varlığı bilinmektedir. Bunlardan başka Mayalar’ın, özellikle çeşitli incir ağacı türlerinin ağaç kabuklarından elde ettikleri kâğıtlara kaydettikleri boyalı metinler mevcuttur. Maya yazı sisteminin çözülmesi uzun ve zahmetli bir inceleme sürecinden sonra mümkün olmuştur. İlk kısmi çözümler 19.yy.’ın sonunda başlamışsa da, yazının çözülmesi konusunda esas önemli gelişmeler 1960’lı ve 1970’li yıllarda olmuştur ve günümüzde Maya metinleri tümüyle olmasa da, yeterince okunabilmektedir. Maya dilinin çözülmesi konusunda emek harcamış isimlerden bazıları Constantin Rafines, Yuri Knorozov, Ramón Arzápalo Marin’dir.</span></span></span></span></p><p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Palenque'de bulunan Maya glifleri</span></span></span></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'Georgia'"><img src="http://i.imgur.com/3Kp4Fts.jpg" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " style="" /></p><p></span><p style="text-align: center"></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Ne yazık ki İspanyol papazlar işgalden kısa süre sonra ele geçirdikleri tüm Maya kitaplarını yakıp yok etmişlerdir. Arkeolojik sit alanlarındaki taş yazıtların, tabletlerin yanısıra, günümüze ancak üç Maya elyazması ve birkaç sayfadan ibaret bir metin kalmıştır.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya kazılarında sık sık, alçıdan yapılma dikdörtgen tabletler keşfedilmektedir, fakat üzerlerinde organik izler kalmadığından yaşlarının saptanması konusunda ancak varsayımlarda bulunulmaktadır. Son incelemeler, Mayalar’ın yazı sisteminde, aynı sözcüğün yazımında hem alfabetik sistemin hem de ideografik sistemin bir arada kullanıldığını göstermiştir. Maya dillerinin yazımında karmaşık, alfabetik olmayan bir yazı sistemi kullanılmıştır. Bu, kısmen logografik, kısmen de hecesel seslere dayalı bir karışımdan oluşan yazı sistemidir; bir başka deyişle, eski Mısır yazısında ve Çince'nin Çin yazısı ve Japonca’nın kanji yazısında da olduğu gibi kelime ve fikirleri belirten ideogramların yanısıra, ayrıca sesleri belirten fonetik sembollerin de kullanıldığı bir karışımdan oluşmuştur.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Alfabeleri olmayan Mayalar’ın kullandıkları fonetik sistem rébus (karışık olarak verilmiş harfleri veya işaretleri belli bir sıralamayla bir araya getirerek bir sözcük veya cümle oluşturma) türünde bir bulmaca çözme oyununa benzetilebilir. Her glif birbirini tamamlayan iki ayrı biçim içerir. Biri temsili biçimdir, ötekisi ideogram olan sembolik biçimdir ki, bu ikincisi genellikle stilize halde olur. Gliflerin çoğu birkaç öğenin birleşimi olarak karşımıza çıkar ki, temel öğe sıfat,zarf, edat vb. gibi takılar, ekler alır.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Dolayısıyla Maya yazısının çözülmesi son derece zordur. Çözülen gliflerin ifade ettikleri cümleler de kimi zaman yoruma muhtaçtır. Bununla birlikte yaklaşık 800 glifin (bir işaretin grafik temsili, karakter, hiyeroglifik yazıyı oluşturan parçalar) ya da işaretin kullanıldığı Maya yazısının günümüzde yaklaşık % 80'i çözülebilmiştir. Glifler hece birleşimlerini (sözcük) ifade ederler.</span></span></span></span></p><p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Palenque'de kullanılan gliflerden detay</span></span></span></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"></span></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"></span></p><p style="text-align: center"></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya hiyeroglifleri ya anıtlar ve mimari eserlerde genellikle taş veya tahta üzerine işlenmiş ya da kâğıt, alçı duvarlar ve seramik objeler üzerine resmedilmişlerdir. Bitkilerden elde edilmiş kâğıt genellikle 20 cm. eninde, birkaç metre uzunluğunda olurdu ve yazıldıktan sonra akordeon gibi katlanırdı. Maya ülkesinin Aztek dilindeki adında ("al ve karanın ülkesi") bulunan renkler gibi kırmızı ve kara renkli mürekkepler kullanmışlardır. Bu yazı göründüğü kadarıyla çoğu zaman dini amaçlarla uygulanıyordu. Yazıcılar toplum içinde önemli bir konuma sahipti.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya dillerindeki sözcükler, Latin alfabesiyle yazıldıklarında, kimi zaman, yazıldığı gibi okunmamaktadır. Örneğin, Chichimec adı Çiçimek olarak, Kukul-cán ya da Kukulkán adı Kukuul kaan olarak, Chilam Balam adı Çilam Balam olarak, Yucatan ise Yukatan olarak okunur. Maya sözcüklerinde; İngilizce, İspanyolca veya diğer Latin alfabeli dillerden biriyle yazıldığında, kaleme alındığı alfabeye bağlı olarak, çoğu zaman, “ ch” harfleri Türkçe'deki “ç” sesiyle, “c” harfi Türkçe’deki “k” sesiyle, “J” harfi genellikle Türkçe'deki “h” ve nadiren “ks” sesiyle, “tz” harfleri Türkçe'deki “ts” sesleriyle, “nh” harfleri Türkçe'deki “n” sesiyle,“x” harfi genellikle Türkçe'deki “ş” sesiyle, sözcüğün ortasında yer aldığında bazen Türkçedeki “h” gibi okunmaktadır. Özellikle İspanyol işgali sırasında Maya sözcüklerinin İspanyolca'ya uyarlanarak yazılmış olduğu görülmektedir; İspanyolca'da birkaç istisna dışında "h" harfi okunmaz, yani hiçbir sese karşılık gelmez.</span></span></span></span></p><p><span style="color: #000000"></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px"><strong>Fonetik</strong></span></span></span></span></p><p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya hiyerogliflerinin okunuş sırası</span></span></span></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p></p><p style="margin-left: 20px"><p style="margin-left: 20px"><img src="http://i.imgur.com/JrSBy9J.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " style="" /></p> <p style="margin-left: 20px"></p> </p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">İspanyol işgalinin olduğu 16.yy.'dan itibaren Maya dillerinin fonetik yazımı için bir sürü sistem geliştirilmiştir. Fakat bu sistemlerdeki sorun tekbimli olmayışlarıydı. Son yıllarda Mayalar'ın torunlarının kendileri de Latin alfabesi kullanarak bir fonetik sistem geliştirdiler. Maya uzmanlarınca gitgide kullanılmaya başlanan bu sistem sonunda,1989'da Guatemala Kültür ve Spor bakanı tarafından da kabul edilmiş ve bakan bu sistemi esas alan Margarita López Raquec'in "Guatemala'nın Maya dillerini yazmak için alfabeler" adlı kitabını yayımlayarak bunu resmi bir referans belgesi olarak kabul ettiğini göstermiştir. Bu sistemdeki özelliklerden bazıları şunlardır:</span></span></span></p><p><span style="color: #000000"></span></p><p> <span style="color: #000000"></span></p><ul> <li data-xf-list-type="ul"><br /> <span style="font-family: 'Georgia'"><br /> <ul> <li data-xf-list-type="ul"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Bir sessiz harfin arkasındaki apostrof (') o harfin gırtlaktan telaffuz edileceğini gösterir. </span></span></li> </ul><ul> <li data-xf-list-type="ul"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px"><u> harfi Türkçe'deki <u> gibi okunur. </u></u></span></span><u><u><br /> [*]<span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">[x] harfi Türkçe'deki [ş] gibi okunur. </span></span><br /> [*]<span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">[ch] harfi Türkçe'deki [ç] gibi okunur. </span></span><br /> [*]<span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">[J] harfi Türkçe'deki [h] gibi okunur. </span></span><br /> [*]<span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Tek sesli kısa olarak okunur, aynı sesli iki kez yazıldığında o sesli uzun olarak okunur. </span></span></u></u></li> </ul></span></li> </ul> <p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Maya dillerinin fonemleri için ortografi tablosu</span></span></u></u></span></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u></u></u></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><img src="http://i.imgur.com/yed7lXi.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " style="" /></p><p></u></u></span><p style="text-align: center"></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-size: 15px"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><strong>Benzerlikler</strong></span></span></u></u></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-size: 15px"><span style="font-family: 'Palatino Linotype'">Ünlü araştırmacı Augustus Le Plongeon "Mısırlılar'ın Kökeni" (Ege **** Yayınları'ndan Türkçesi çıkmıştır) adlı kitabında Maya dili ile eski Mısır dilindeki 150 sözcüğün benzerlik gösterdiğini açıklamıştır. Bunlardan altısı şunlardır: </span></span></u></u></span></span></p><p style="margin-left: 20px"></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Öte yandan, M.K.Atatürk’ün görevlendirdiği Tahsin Mayatepek de Maya dili Türkçe arasında çok sayıda sözcüğün benzeştiğini bildirmiştir.Bunlardan bazıları Türkçe'deki ata sözcüğü, tepe sözcüğü (Maya dilinde tepek) ve tükürük (Maya dilinde tokuruk) sözcüğüdür. Proto-Türk araştırmacıları da Proto-Türkler'in damga (tamga) yazısındaki işaretler ile Maya hiyerogliflerindeki işaretler arasında benzerlikler saptamışlardır.</span></span></u></u></span></p><p style="margin-left: 20px"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">Doç. Dr. Haluk Berkmen'in saptadığı, Maya dillerindeki ve Türkçe'deki bazı benzer sözcükler</span></span></u></u></span></p> <p style="margin-left: 20px"></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u></u></u></span></p><p><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u></u></u></span></p><p style="text-align: center"></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><strong><span style="font-size: 15px">Atatürk'ün de okuduğu Maya Dili ile ilgili kitaplar</span></strong></span></u></u></span></span></p><p><span style="color: #000000"><span style="font-family: 'Georgia'"><u><u><span style="font-family: 'Palatino Linotype'"><span style="font-size: 15px">M. Brasseur de Bourbourg, <em>Dictionnair, Gramaire et Chrestomathie de la Langue Maya - Étude sur le système graphique des indigènes du Yugatan (Mexique)</em>, M DCCC LXXII (1872), Paris.</span> </span></u></u></span></span></p></blockquote><p></p>
[QUOTE="Suskun, post: 274776, member: 21093"] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][SIZE=4][FONT=Palatino Linotype][B]Maya Dili[/B][/FONT][/SIZE][/FONT] [FONT=Georgia][SIZE=4][FONT=Palatino Linotype][I][FONT=Tahoma][SIZE=3]Vikipedi, özgür ansiklopedi[/SIZE][/FONT][/I][/FONT][/SIZE][/FONT][/COLOR] [INDENT][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya dili, Kolomb-öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar’ın vaktiyle kullanmış oldukları dildir.[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR] [CENTER][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Çeşitli Maya dil ailelerinin göç yolları ve muhtemel göç tarihleri[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/CENTER] [FONT=Georgia] [/FONT][/INDENT] [FONT=Georgia] [CENTER][img]http://i.imgur.com/sgbF2Nv.png[/img][/CENTER][/FONT] [CENTER][COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/CENTER] [FONT=Georgia][SIZE=4][FONT=Palatino Linotype][B]Sözlü Dil[/B][/FONT][/SIZE][/FONT] [INDENT][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Çocuğu ifade eden bir Maya glifi[/SIZE][/FONT][/FONT] [INDENT][img]http://i.imgur.com/kjjDN0V.png[/img] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/INDENT][/INDENT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Uto-Aztek dil ailesine sokulan bu dil, Orta Amerika’da, özellikle Meksika’nın Yucatan, Campeche ve Quintana Roo bölgelerinde halen Mayalar’ın torunları sayılan 6 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Maya dili aslında 21-44 dilden oluşan bir dil ailesi olduğundan, [I]lenguas mayenses[/I] (Maya dilleri) olarak da ifade edilir. Bu dillerin ortak kökü en az 5.000 yıl önce proto-Mayalar’ın kullandığı asli Maya dilidir. Maya dilleri gramatikal yapı ve tipolojik özellikleriyle diğer Orta-Amerika dillerinden farklılık gösterir. Bu farklılık, örneğin fiillerin,özne ve nesnelerin gramatikal çekiminde ve çekilemez fiiller kategorisinde kendini gösterir. Maya dillerinden bazıları Kolomb-öncesi dönemlerde Maya hiyeroglifik yazısıyla yazıya geçirilmiştir. Bu yazıların hatırı sayılır bir kısmı M.Ö. 900-250 dönemine aittir. Günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtı ve korteza kağıdı üzerine yazılmış birkaç kodeks (elyazması) bilinmektedir. İspanyol işgali sonrasında bu dil kayıtlara Latin alfabesiyle geçirilmiştir.[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya dillerinin kökeni olan, Proto-Maya (Ön-Maya) dili de denilen asli Maya dili, Kişe-maya ya da Kişey-Maya (maya quiché) dilinde "eski Maya dili" anlamındaki [I]Nab'ee Maya' Tzij[/I] terimiyle ifade edilir.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Bu dildeki ilk bölünme Meksika Körfezi kıyılarına yapılan göçle ortaya çıkmıştır. Maya dillerinin gramer yapısı diğer Orta Amerika dillerine kıyasla daha kolaydır. Türkçe gibi eklemlemeli bir dildir. Diğer eklemlemeli dillerden bazıları Quechua dili, Etrüsk dili, Moğolca, Fince, Macarca, birçok Kafkas (Abhazca vs.) ve Ural dilleri, Hatti dili, Pelasg dili, Lidya dili, Kızılderili dilleri, Sümerce, Bask dili, Eskimo dili’dir. Meksika'da 2003’te yürürlüğe giren bir yasayla Maya dillerinden Maya Yucateco (Yukateko dili) asli kızılderili dilleri gibi, ulusal dil ilan edilmiştir.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Günümüzde Maya dillerinin konuşulduğu ülkeler, başta Meksika ve Guatemala olmak üzere, Honduras, Belize (Britanya Honduras'ı) ve El Salvador'dur.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Türkçe ile Maya dili arasında birçok alanda benzerlikler göze çarpmaktadır. İlk kez Mustafa Kemal Atatürk tarafından başlatılan bu benzerlikleri saptama çalışmasına son zamanlarda dilbilimciler de katılmaya başlamıştır. Maya dili ile Türkçe’deki benzerlikler konusunda araştırma yapan Stig Wikander “[I]Mayaca ve Altayca, Maya dilleri ailesinin Altay dilleri ailesiyle akrabalığı var mıdır?[/I]” adlı makalesinde saptadığı bazı benzerlikleri sunmuştur. Nitekim son bilimsel araştırmalar Maya dilinin de dahil olduğu Amerindiyen dil ailesinin yaklaşık 16.000 yıl öncesine dek Sibirya’da yaşayanların diliyle ortak bir kökene sahip olduğu yönündedir.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR] [CENTER][img]http://i.imgur.com/4RCPuKK.png[/img] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya dilleri ağacı[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/CENTER] [COLOR=#000000][FONT=Georgia] [FONT=Palatino Linotype][B][SIZE=4]Maya Yazısı[/SIZE][/B][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Bulgular M.Ö. 3. ve 4.yy.’larda bile Mayalar’ın yazı sistemini kullandıklarını göstermektedir. Maya yazısından önce de Orta-Amerika’da çeşitli yazı sistemlerinin kullanıldıkları (Zapotek yazısı, Olmek yazısı vs.) bilinmektedir. Bunlardan biri Olmec ile Maya yazısı arasında bir "geçiş yazısı" denilebilecek Epi-Olmec yazısıdır. Bununla birlikte 5 Ocak 2006’da National Geographic tarafından yayımlanan Maya yazısı inceleme sonuçları Maya yazı sisteminin hemen hemen en eski Orta Amerika yazı sistemleri kadar eski olduğunu göstermektedir. Kısa kısa da olsa, çoğu anıtlar, tabletler, steller (dikiltaşlar ve tahta levhalar) ve çömlekçilik ürünleri üzerine yazılmış olmak üzere günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtının ya da metninin varlığı bilinmektedir. Bunlardan başka Mayalar’ın, özellikle çeşitli incir ağacı türlerinin ağaç kabuklarından elde ettikleri kâğıtlara kaydettikleri boyalı metinler mevcuttur. Maya yazı sisteminin çözülmesi uzun ve zahmetli bir inceleme sürecinden sonra mümkün olmuştur. İlk kısmi çözümler 19.yy.’ın sonunda başlamışsa da, yazının çözülmesi konusunda esas önemli gelişmeler 1960’lı ve 1970’li yıllarda olmuştur ve günümüzde Maya metinleri tümüyle olmasa da, yeterince okunabilmektedir. Maya dilinin çözülmesi konusunda emek harcamış isimlerden bazıları Constantin Rafines, Yuri Knorozov, Ramón Arzápalo Marin’dir.[/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR] [INDENT][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Palenque'de bulunan Maya glifleri[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/INDENT] [FONT=Georgia] [CENTER][img]http://i.imgur.com/3Kp4Fts.jpg[/img][/CENTER][/FONT] [CENTER][COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/CENTER] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Ne yazık ki İspanyol papazlar işgalden kısa süre sonra ele geçirdikleri tüm Maya kitaplarını yakıp yok etmişlerdir. Arkeolojik sit alanlarındaki taş yazıtların, tabletlerin yanısıra, günümüze ancak üç Maya elyazması ve birkaç sayfadan ibaret bir metin kalmıştır.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya kazılarında sık sık, alçıdan yapılma dikdörtgen tabletler keşfedilmektedir, fakat üzerlerinde organik izler kalmadığından yaşlarının saptanması konusunda ancak varsayımlarda bulunulmaktadır. Son incelemeler, Mayalar’ın yazı sisteminde, aynı sözcüğün yazımında hem alfabetik sistemin hem de ideografik sistemin bir arada kullanıldığını göstermiştir. Maya dillerinin yazımında karmaşık, alfabetik olmayan bir yazı sistemi kullanılmıştır. Bu, kısmen logografik, kısmen de hecesel seslere dayalı bir karışımdan oluşan yazı sistemidir; bir başka deyişle, eski Mısır yazısında ve Çince'nin Çin yazısı ve Japonca’nın kanji yazısında da olduğu gibi kelime ve fikirleri belirten ideogramların yanısıra, ayrıca sesleri belirten fonetik sembollerin de kullanıldığı bir karışımdan oluşmuştur.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Alfabeleri olmayan Mayalar’ın kullandıkları fonetik sistem rébus (karışık olarak verilmiş harfleri veya işaretleri belli bir sıralamayla bir araya getirerek bir sözcük veya cümle oluşturma) türünde bir bulmaca çözme oyununa benzetilebilir. Her glif birbirini tamamlayan iki ayrı biçim içerir. Biri temsili biçimdir, ötekisi ideogram olan sembolik biçimdir ki, bu ikincisi genellikle stilize halde olur. Gliflerin çoğu birkaç öğenin birleşimi olarak karşımıza çıkar ki, temel öğe sıfat,zarf, edat vb. gibi takılar, ekler alır.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Dolayısıyla Maya yazısının çözülmesi son derece zordur. Çözülen gliflerin ifade ettikleri cümleler de kimi zaman yoruma muhtaçtır. Bununla birlikte yaklaşık 800 glifin (bir işaretin grafik temsili, karakter, hiyeroglifik yazıyı oluşturan parçalar) ya da işaretin kullanıldığı Maya yazısının günümüzde yaklaşık % 80'i çözülebilmiştir. Glifler hece birleşimlerini (sözcük) ifade ederler.[/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR] [INDENT][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Palenque'de kullanılan gliflerden detay[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/INDENT] [FONT=Georgia] [/FONT] [CENTER][COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/CENTER] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya hiyeroglifleri ya anıtlar ve mimari eserlerde genellikle taş veya tahta üzerine işlenmiş ya da kâğıt, alçı duvarlar ve seramik objeler üzerine resmedilmişlerdir. Bitkilerden elde edilmiş kâğıt genellikle 20 cm. eninde, birkaç metre uzunluğunda olurdu ve yazıldıktan sonra akordeon gibi katlanırdı. Maya ülkesinin Aztek dilindeki adında ("al ve karanın ülkesi") bulunan renkler gibi kırmızı ve kara renkli mürekkepler kullanmışlardır. Bu yazı göründüğü kadarıyla çoğu zaman dini amaçlarla uygulanıyordu. Yazıcılar toplum içinde önemli bir konuma sahipti.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya dillerindeki sözcükler, Latin alfabesiyle yazıldıklarında, kimi zaman, yazıldığı gibi okunmamaktadır. Örneğin, Chichimec adı Çiçimek olarak, Kukul-cán ya da Kukulkán adı Kukuul kaan olarak, Chilam Balam adı Çilam Balam olarak, Yucatan ise Yukatan olarak okunur. Maya sözcüklerinde; İngilizce, İspanyolca veya diğer Latin alfabeli dillerden biriyle yazıldığında, kaleme alındığı alfabeye bağlı olarak, çoğu zaman, “ ch” harfleri Türkçe'deki “ç” sesiyle, “c” harfi Türkçe’deki “k” sesiyle, “J” harfi genellikle Türkçe'deki “h” ve nadiren “ks” sesiyle, “tz” harfleri Türkçe'deki “ts” sesleriyle, “nh” harfleri Türkçe'deki “n” sesiyle,“x” harfi genellikle Türkçe'deki “ş” sesiyle, sözcüğün ortasında yer aldığında bazen Türkçedeki “h” gibi okunmaktadır. Özellikle İspanyol işgali sırasında Maya sözcüklerinin İspanyolca'ya uyarlanarak yazılmış olduğu görülmektedir; İspanyolca'da birkaç istisna dışında "h" harfi okunmaz, yani hiçbir sese karşılık gelmez.[/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][B]Fonetik[/B][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR] [INDENT][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya hiyerogliflerinin okunuş sırası[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/INDENT] [FONT=Georgia] [/FONT] [INDENT][INDENT][img]http://i.imgur.com/JrSBy9J.png[/img] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT][/COLOR][/INDENT][/INDENT] [FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]İspanyol işgalinin olduğu 16.yy.'dan itibaren Maya dillerinin fonetik yazımı için bir sürü sistem geliştirilmiştir. Fakat bu sistemlerdeki sorun tekbimli olmayışlarıydı. Son yıllarda Mayalar'ın torunlarının kendileri de Latin alfabesi kullanarak bir fonetik sistem geliştirdiler. Maya uzmanlarınca gitgide kullanılmaya başlanan bu sistem sonunda,1989'da Guatemala Kültür ve Spor bakanı tarafından da kabul edilmiş ve bakan bu sistemi esas alan Margarita López Raquec'in "Guatemala'nın Maya dillerini yazmak için alfabeler" adlı kitabını yayımlayarak bunu resmi bir referans belgesi olarak kabul ettiğini göstermiştir. Bu sistemdeki özelliklerden bazıları şunlardır:[/SIZE][/FONT][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/FONT] [FONT=Georgia] [/FONT][/COLOR] [LIST] [FONT=Georgia] [LIST][*][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Bir sessiz harfin arkasındaki apostrof (') o harfin gırtlaktan telaffuz edileceğini gösterir. [/SIZE][/FONT][/LIST] [LIST][*][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][U] harfi Türkçe'deki [U] gibi okunur. [/U][/U][/SIZE][/FONT][U][U] [*][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][x] harfi Türkçe'deki [ş] gibi okunur. [/SIZE][/FONT] [*][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][ch] harfi Türkçe'deki [ç] gibi okunur. [/SIZE][/FONT] [*][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][J] harfi Türkçe'deki [h] gibi okunur. [/SIZE][/FONT] [*][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Tek sesli kısa olarak okunur, aynı sesli iki kez yazıldığında o sesli uzun olarak okunur. [/SIZE][/FONT][/U][/U][/LIST][/FONT] [/LIST] [INDENT][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Maya dillerinin fonemleri için ortografi tablosu[/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT][/COLOR][/INDENT] [FONT=Georgia][U][U] [CENTER][img]http://i.imgur.com/yed7lXi.png[/img][/CENTER][/U][/U][/FONT] [CENTER][COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT][/COLOR][/CENTER] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][SIZE=4][FONT=Palatino Linotype][B]Benzerlikler[/B][/FONT][/SIZE][/U][/U][/FONT] [FONT=Georgia][U][U][SIZE=4][FONT=Palatino Linotype]Ünlü araştırmacı Augustus Le Plongeon "Mısırlılar'ın Kökeni" (Ege **** Yayınları'ndan Türkçesi çıkmıştır) adlı kitabında Maya dili ile eski Mısır dilindeki 150 sözcüğün benzerlik gösterdiğini açıklamıştır. Bunlardan altısı şunlardır: [/FONT][/SIZE][/U][/U][/FONT][/COLOR] [INDENT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT][/COLOR][/INDENT] [FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Öte yandan, M.K.Atatürk’ün görevlendirdiği Tahsin Mayatepek de Maya dili Türkçe arasında çok sayıda sözcüğün benzeştiğini bildirmiştir.Bunlardan bazıları Türkçe'deki ata sözcüğü, tepe sözcüğü (Maya dilinde tepek) ve tükürük (Maya dilinde tokuruk) sözcüğüdür. Proto-Türk araştırmacıları da Proto-Türkler'in damga (tamga) yazısındaki işaretler ile Maya hiyerogliflerindeki işaretler arasında benzerlikler saptamışlardır.[/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT] [INDENT][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]Doç. Dr. Haluk Berkmen'in saptadığı, Maya dillerindeki ve Türkçe'deki bazı benzer sözcükler[/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT][/COLOR][/INDENT] [FONT=Georgia][U][U] [/U][/U][/FONT] [CENTER][COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4][/SIZE][/FONT][/U][/U][/FONT][/COLOR][/CENTER] [COLOR=#000000][FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][B][SIZE=4]Atatürk'ün de okuduğu Maya Dili ile ilgili kitaplar[/SIZE][/B][/FONT][/U][/U][/FONT] [FONT=Georgia][U][U][FONT=Palatino Linotype][SIZE=4]M. Brasseur de Bourbourg, [I]Dictionnair, Gramaire et Chrestomathie de la Langue Maya - Étude sur le système graphique des indigènes du Yugatan (Mexique)[/I], M DCCC LXXII (1872), Paris.[/SIZE] [/FONT][/U][/U][/FONT][/COLOR] [/QUOTE]
Alıntıları ekle...
İsim
Spam kontrolü
Turizmin başkenti olarak bilinen güneydeki ilimiz?
Cevapla
Forumlar
Tarih
Dünya Tarihi
Maya Dili - Maya Yazısı - Maya Sembolleri - Maya Alfabesi
Top