Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk, Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Zafer Atasoy, cinsel istismara uğrayan çocuklarda görülen temel özellikleri, yaşanan sorunları ve dikkat edilmesi gerekenleri anlattı.
Cinsel istismara uğrama riskini artıran faktörler nelerdir?
En fazla 13 yaş altı erkek çocuklar risk altında. Siyah ırk, düşük sosyoekonomik düzey ve babayla birlikte yaşamamak risk faktörleri arasında.
İstismara uğrayan çocuklarda görülen belli başlı özellikler nelerdir?
Çoğunlukla çocukların yüzde 20-40'ı istismara uğradıklarını söyleyemiyor. Her çocuğun göstereceği psikolojik belirti, farklıdır bu nedenle tanı koymak güçleşir. Ancak içe kapanma, anlamsız ağlamalar, durgunluk, ders başarısızlığı, gece idrar kaçırma, depresif ruh hali, uyku düzensizliği, iştah sorunları olabilir.
Cinsel istismarın çocuğa etkileri nelerdir?
İstismar, çocuğun duygusal ve cinsel gelişimini, kişiler arası ilişkilerini, özgüvenini sarsan hem akut hem de kronik bir travmadır. Bu nedenle cinsel istismara özgü tek bir belirti söylemek güçtür. Belirtiler çocuklar arasında farklılık göstermekle birlikte, aynı çocukta zaman içinde de farklı etkiler gözlenebiliyor. Bu çocuklarda hem davranışsal, hem de duygusal belirtiler ortaya çıkar. İlk tepki olarak korku, kaygı, kaçınma, öfke, kızgınlık ve uygunsuz cinsel söz ya da davranışları sıralamak mümkün. Ayrıca akut stres bozukluğu, cinsel konularda daha fazla ve yaşlarına uygun olmayan bilgilerle davranışlar cinsel istismarın kısa dönem etkileri arasında görülebiliyor. İstismara uğrayan ergenlerdeyse şiddet içerikli davranışlara yönelme, okuldan kaçma, evi terk etme gibi sorunlar ortaya çıkabiliyor. Eğer cinsel istismara bir de fiziksel şiddet eklenirse, istismarın etkileri hem daha yoğun, hem de daha uzun olur. Bu çocukların ileriki dönemlerde ortaya çıkabilecek sorunları da düşünülerek düzenli takip edilmeleri gerekir.
Hekimlerin bu konuda dikkat etmeleri gereken nedir?
Çocuk istismara uğramışsa ve hekim bundan şüphe etmesine rağmen kişi Hayır diyorsa bu noktada hekim olarak yapacak bir şey yok. Ancak ifade edilirse anlayabilirsiniz. İleri derecede zedelenmiş, bedensel veya ruhsal istismara uğramış bir çocuğa acısını dindirmek için anlayışlı, sevecen ve hoşgörülü olmak lazım. Onu anladığınızı ve destek olmak üzere yanında olduğunuzu, artık zarar görmesine izin vermeyeceğinizi ifade etmeniz gerekiyor.
Tedavide ne gibi yöntemlere başvuruluyor?
Oyun terapisinden bireysel görüşmeye çeşitli destekler sağlanabilir. Ayrıca ilaç da kullanılabilir. Tedavi seçenekleri tek değildir, duruma göre birçok adım atabilirsiniz.
Madde kullanımı ve yeme bozukluğu görülebilir
Davranışlar karşısında çocukta madde kullanımı, yeme bozuklukları, ilişkilerde sorunlar, yalnızlık, sorun çözmede beceriksizlik, sosyal destek bulamama veya bunu değerlen-dirememe, sonraki ilişkilerinde kendini kurban pozisyonunda bulma, evsiz kalma gibi sonuçlar gözleniyor.
Duygusal-ruhsal istismar nedir?
* Çocuğun duygusal bütünlüğü bozan, kişilik gelişimini zedeleyen her tür eylem ya da eylemsizlik olarak tanımlanıyor.
* Çocuğa yeterli duygusal yakınlık ve destek sağlayamamak ya da çocuğun aile içi şiddete tanık olmasını engelleyememek.
* Küçümseyici, aşağılayıcı, onur kırıcı, tehdit edici sözleri ve fiziksel olmayan ağır cezalandırmaları içeriyor.
* Tüm istismar türleri içinde yüzde sekiz oranında görülüyor.
* Fiziksel ve cinsel istismara göre çok daha göreceli olduğu için tanısı zor.
Cinsel istismara uğrama riskini artıran faktörler nelerdir?
En fazla 13 yaş altı erkek çocuklar risk altında. Siyah ırk, düşük sosyoekonomik düzey ve babayla birlikte yaşamamak risk faktörleri arasında.
İstismara uğrayan çocuklarda görülen belli başlı özellikler nelerdir?
Çoğunlukla çocukların yüzde 20-40'ı istismara uğradıklarını söyleyemiyor. Her çocuğun göstereceği psikolojik belirti, farklıdır bu nedenle tanı koymak güçleşir. Ancak içe kapanma, anlamsız ağlamalar, durgunluk, ders başarısızlığı, gece idrar kaçırma, depresif ruh hali, uyku düzensizliği, iştah sorunları olabilir.
Cinsel istismarın çocuğa etkileri nelerdir?
İstismar, çocuğun duygusal ve cinsel gelişimini, kişiler arası ilişkilerini, özgüvenini sarsan hem akut hem de kronik bir travmadır. Bu nedenle cinsel istismara özgü tek bir belirti söylemek güçtür. Belirtiler çocuklar arasında farklılık göstermekle birlikte, aynı çocukta zaman içinde de farklı etkiler gözlenebiliyor. Bu çocuklarda hem davranışsal, hem de duygusal belirtiler ortaya çıkar. İlk tepki olarak korku, kaygı, kaçınma, öfke, kızgınlık ve uygunsuz cinsel söz ya da davranışları sıralamak mümkün. Ayrıca akut stres bozukluğu, cinsel konularda daha fazla ve yaşlarına uygun olmayan bilgilerle davranışlar cinsel istismarın kısa dönem etkileri arasında görülebiliyor. İstismara uğrayan ergenlerdeyse şiddet içerikli davranışlara yönelme, okuldan kaçma, evi terk etme gibi sorunlar ortaya çıkabiliyor. Eğer cinsel istismara bir de fiziksel şiddet eklenirse, istismarın etkileri hem daha yoğun, hem de daha uzun olur. Bu çocukların ileriki dönemlerde ortaya çıkabilecek sorunları da düşünülerek düzenli takip edilmeleri gerekir.
Hekimlerin bu konuda dikkat etmeleri gereken nedir?
Çocuk istismara uğramışsa ve hekim bundan şüphe etmesine rağmen kişi Hayır diyorsa bu noktada hekim olarak yapacak bir şey yok. Ancak ifade edilirse anlayabilirsiniz. İleri derecede zedelenmiş, bedensel veya ruhsal istismara uğramış bir çocuğa acısını dindirmek için anlayışlı, sevecen ve hoşgörülü olmak lazım. Onu anladığınızı ve destek olmak üzere yanında olduğunuzu, artık zarar görmesine izin vermeyeceğinizi ifade etmeniz gerekiyor.
Tedavide ne gibi yöntemlere başvuruluyor?
Oyun terapisinden bireysel görüşmeye çeşitli destekler sağlanabilir. Ayrıca ilaç da kullanılabilir. Tedavi seçenekleri tek değildir, duruma göre birçok adım atabilirsiniz.
Madde kullanımı ve yeme bozukluğu görülebilir
Davranışlar karşısında çocukta madde kullanımı, yeme bozuklukları, ilişkilerde sorunlar, yalnızlık, sorun çözmede beceriksizlik, sosyal destek bulamama veya bunu değerlen-dirememe, sonraki ilişkilerinde kendini kurban pozisyonunda bulma, evsiz kalma gibi sonuçlar gözleniyor.
Duygusal-ruhsal istismar nedir?
* Çocuğun duygusal bütünlüğü bozan, kişilik gelişimini zedeleyen her tür eylem ya da eylemsizlik olarak tanımlanıyor.
* Çocuğa yeterli duygusal yakınlık ve destek sağlayamamak ya da çocuğun aile içi şiddete tanık olmasını engelleyememek.
* Küçümseyici, aşağılayıcı, onur kırıcı, tehdit edici sözleri ve fiziksel olmayan ağır cezalandırmaları içeriyor.
* Tüm istismar türleri içinde yüzde sekiz oranında görülüyor.
* Fiziksel ve cinsel istismara göre çok daha göreceli olduğu için tanısı zor.
