İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri

ZeyNoO

V.I.P
V.I.P
İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri

-lik:
Yer isimleri yapar: kömürlük, kitaplık, tuzluk, odunluk, ağaçlık, zeytinlik, çöplük...
Alet ve araç isimleri yapar: başlık, kulaklık, gecelik, gözlük, önlük...
Topluluk isimleri yapar: gençlik, insanlık, Türklük...

Soyut isimler yapar: gençlik, insanlık, Türklük, çocukluk, hanımlık, kardeşlik, Müslümanlık, kulluk, erkeklik, bilgelik...

Sınırlama, ayırma, ölçü tahsis anlamı taşıyan isimler yapar: bayramlık, kışlık, akşamlık, gömleklik, hediyelik, ömürlük, haftalık, aylık...

Sıfatlara gelerek durum bildiren isimler yapar: iyilik, güzellik, küçüklük...

Meslek isimleri yapar: öğretmenlik, doktorluk, veterinerlik, eczacılık, arıcılık, demircilik, kılavuzluk, rehberlik...
Bu ekle türetilen ekler sıfat olarak da kullanılabilirler. İsimle sıfat arasında tür farkı olduğu için bu yönde soru sorulabilir:

kışlıklar, kışlık odun;
günlüğüm, günlük masraf;
elbiselikler, elbiselik kumaş;
turşuluklar, turşuluk biber;
kiralıktan, kiralık daireden,
satılıklar, satılık arsalar...​

-ce
Dil isimleri yapar: Türkçe, Almanca, Arapça, Farsça..
Yer isimleri yapar: Çatalca, Yenice, Çamlıca, Taşlıca, Ilıca...
Hayvan ve bitki isimleri yapar: delice, karaca, kokarca, yumuşakça...

-ci
İsim, sıfat, zarf türetir:sanatçı, kiracı, inşaatçı, yolcu, çaycı, şakacı, duacı, milliyetçi, Türkçü, halkçı, sözcü, tiyatrocu, kemancı...
gazeteci çocuk, şakacı insan...
akılcı (davranmak), Atatürkçü (geçinmek)

-li
Soyut ve somut isimler ve sıfat türetir. Özel isimlere getirildiğinde kesme işaretiyle ayrılmaz.
Kişinin nereli olduğunu bildirir:Ankaralı, Konyalı, köylü, kentli...
Bir şeyin içinde daha çok ne bulunduğunu bildirir:Tuzlu, şekerli, acılı, tozlu...
Soy, devlet bildirir: Osmanlı, Karahanlı, Selçuklu...
Durum (medenî hâl) bildirir:Sözlü, evli, nişanlı...
Renk bildirir; ikileme kurar: Mavili, yeşilli, kırmızılı, allı yeşilli, sarılı kırmızılı...
Kişinin sahip olduğu özelliği bildirir: Bilgili, tecrübeli, akıllı, görgülü, saygılı, kültürlü, akıllı uslu...
Diğerleri:Gönüllüler, gönüllü (kişiler)...İrili ufaklı, kadınlı erkekli...

-siz
-li ekinin olumsuzunu yapar. Ama -li ekini almış her kelimenin -siz ile olumsuzu yapılmaz:


akıllı X akılsız doğru
bilgili X bilgisiz doğru
nişanlı X nişansız yanlış
köylü X köysüz yanlış
mavili X mavisiz yanlış​

İsim, sıfat ve zarf türetir: Korkusuz (çocuk), akılsız, susuz (topraklar), tatsız, güçsüzler, ölümsüz, eşsiz, yersiz yurtsuz (kaldım), kimsesiz, tarafsız (davranmalı)...

-ki
Zaman ve yer bildiren kelimelerden sıfat yapar. Bu sıfatlar isimleşebilir. -ki ve -kü şekillerinde kullanılır.
bugünkü (maç), akşamki (fırtına), geceki (soğuk), bugünkünü, yarınkinden...
Yer bildiren kelimelerde -de hâl ekiyle birlikte kullanılır:Aşağıdaki (sorular), aşağıdakiler, sınıftaki (öğrenciler), sınıftakiler, raftaki (eşyalar), yuvadaki (yavrular)...

-ti
Yansımalardan isim türetir:çıtır-tı, cızır-tı, şakır-tı, şıkır-tı, homur-tu, gıcır-tı, patır-tı

Diğer ekler:

  • -e: göze (kaynak)...
  • -cil: etçil, otçul, insancıl, evcil, bencil, ölümcül...
  • -daş: vatandaş, yurttaş, gönüldaş, anlamdaş, meslektaş...
  • -gil: Aligil, Yaşargil, ancamgil...
  • -leyin: geceleyin, akşamleyin, sabahleyin, gündüzleyin...
  • -nci: birinci, üçüncü, sonuncu...
  • -er: üçer, beşer, yedişer, dörder, altışar...
  • -cİk: gelincik, kızılcık, elmacık, kulakçık, karıncık...

 
Top