İklimin Çevreye ve İnsana Etkisi
İklim, coğrafi çevrenin şekillenmesini ve insan yaşamını çok kontrol eden bir etmendir. İklimin etkisi uzun yıllar boyunca kendini gösterdiği gibi, cansız çevrede ve özellikle bütün canlıların yaşamındaki yıllık değişmeleri de iklim düzenler. İklimin etkilerini yansıtan pek çok örnek verilebilir. Bu etkilerin bazıları şöyle belirtilebilir:
İklim, özellikle sıcaklık ve nem, kayaların fiziksel ve kimyasal çözülmesinin belli başlı etmenlerindendir. Yeryüzünü tefsiye eden dış kuvvetlerin dağılışı, etki şekilleri ve etki süreleri iklimin kontrolü altındadır. Akarsu şekilleri, kurak bölge şekilleri, buzul bölgeleri hatta kıyı şekilleri iklime uygun bir dağılış gösterir.
Akarsuların tipleri ve rejimleri, göllerin dağılışı, göl sularının kimyasal özellikleri yine iklime bağlıdır. Doğal bitki örtüsünün tür, miktar ve biçim yönünden dağılışı da doğrudan doğruya iklimin kontrolü altındadır. Doğal bitki yaşamını düzenleyen bu iklim koşulları, insanın yetiştirdiği kültür bitkilerini de etkiler. Dolayısıyla insanın tarımsal etkinliklerinin biçimini de iklim belirler.
İnsanların yeryüzündeki dağılışı da doğrudan ya da dolaylı olarak iklime bağlıdır. Örneğin, kurak çöllerle, buzullaşmış kutuplar, iklim şartlarından dolayı nüfuslanamamıştır. Modern yapılar ve diğer medeni araçlar, insanları ancak bir dereceye kadar iklim etkisinden korumaktadır. Fakat insanın günlük yaşamını, yaşam biçimlerini, yiyecek ve giyecek şekillerini sağlık, karakter ve ruhsal etkinliklerini dahi kontrol eden en belli başlı etmenin iklim olduğu inkâr edilemez. Örneğin, gezici alçak basınçların etkisi ile hava durumlarının hızlı değişikler gösterdiği orta enlemlerde, bu değişiklikler sağlığa zararlı olmakta, diğer yandan insanları tedbir almaya zorlamaktadır. Hızlı hava değişikliklerinin az olduğu sıcak iklimlerde ise, insanlar yavaş, sakin ancak sinirlidirler.
İklim, yalnız insanın yaşadığı değil, ekonomik etkinlikleri üzerinde de büyük etkiye sahiptir. Tarım ve diğer ekonomik faaliyetlerin dağılışı, onlara bağlı olarak ticaret şekilleri, iklimin kontrolü altındadır. Onun için, orta enlemler daha çok endüstriye tropikal bölgeler tarıma daha uygundur. Avrupa ve K.Amerika’nın orta enlemlerinde gelişen endüstri için, Asya, Afrika ve G. Amerika’nın sıcak bölgelerinden hammadde, aksi yönde de işlenmiş maddeler asırlardan beri taşınmaktadır. Bu ticaret yolları, yelkenli gemiler döneminde doğrudan rüzgâr sistemlerine bağlı olarak gelişmişti. Örneğin, Avrupa’dan Amerika’ya alize rüzgârları ile gidilmekte, batı rüzgârları ile dönülmekteydi. Onun için alizelere İngilizce Trade Winds (treyd vins) yani, ticaret rüzgârları adı verilmiştir.
İklim, coğrafi çevrenin şekillenmesini ve insan yaşamını çok kontrol eden bir etmendir. İklimin etkisi uzun yıllar boyunca kendini gösterdiği gibi, cansız çevrede ve özellikle bütün canlıların yaşamındaki yıllık değişmeleri de iklim düzenler. İklimin etkilerini yansıtan pek çok örnek verilebilir. Bu etkilerin bazıları şöyle belirtilebilir:
İklim, özellikle sıcaklık ve nem, kayaların fiziksel ve kimyasal çözülmesinin belli başlı etmenlerindendir. Yeryüzünü tefsiye eden dış kuvvetlerin dağılışı, etki şekilleri ve etki süreleri iklimin kontrolü altındadır. Akarsu şekilleri, kurak bölge şekilleri, buzul bölgeleri hatta kıyı şekilleri iklime uygun bir dağılış gösterir.
Akarsuların tipleri ve rejimleri, göllerin dağılışı, göl sularının kimyasal özellikleri yine iklime bağlıdır. Doğal bitki örtüsünün tür, miktar ve biçim yönünden dağılışı da doğrudan doğruya iklimin kontrolü altındadır. Doğal bitki yaşamını düzenleyen bu iklim koşulları, insanın yetiştirdiği kültür bitkilerini de etkiler. Dolayısıyla insanın tarımsal etkinliklerinin biçimini de iklim belirler.
İnsanların yeryüzündeki dağılışı da doğrudan ya da dolaylı olarak iklime bağlıdır. Örneğin, kurak çöllerle, buzullaşmış kutuplar, iklim şartlarından dolayı nüfuslanamamıştır. Modern yapılar ve diğer medeni araçlar, insanları ancak bir dereceye kadar iklim etkisinden korumaktadır. Fakat insanın günlük yaşamını, yaşam biçimlerini, yiyecek ve giyecek şekillerini sağlık, karakter ve ruhsal etkinliklerini dahi kontrol eden en belli başlı etmenin iklim olduğu inkâr edilemez. Örneğin, gezici alçak basınçların etkisi ile hava durumlarının hızlı değişikler gösterdiği orta enlemlerde, bu değişiklikler sağlığa zararlı olmakta, diğer yandan insanları tedbir almaya zorlamaktadır. Hızlı hava değişikliklerinin az olduğu sıcak iklimlerde ise, insanlar yavaş, sakin ancak sinirlidirler.
İklim, yalnız insanın yaşadığı değil, ekonomik etkinlikleri üzerinde de büyük etkiye sahiptir. Tarım ve diğer ekonomik faaliyetlerin dağılışı, onlara bağlı olarak ticaret şekilleri, iklimin kontrolü altındadır. Onun için, orta enlemler daha çok endüstriye tropikal bölgeler tarıma daha uygundur. Avrupa ve K.Amerika’nın orta enlemlerinde gelişen endüstri için, Asya, Afrika ve G. Amerika’nın sıcak bölgelerinden hammadde, aksi yönde de işlenmiş maddeler asırlardan beri taşınmaktadır. Bu ticaret yolları, yelkenli gemiler döneminde doğrudan rüzgâr sistemlerine bağlı olarak gelişmişti. Örneğin, Avrupa’dan Amerika’ya alize rüzgârları ile gidilmekte, batı rüzgârları ile dönülmekteydi. Onun için alizelere İngilizce Trade Winds (treyd vins) yani, ticaret rüzgârları adı verilmiştir.
