Eğitici Drama - Eğitici Drama Etkinliklerine Örnekler:

yesim434

Hırçın Karadeniz Kızı Biricik Yeşim
AdminE
Bu Ayın Lideri
Yaratıcı Drama

Türkçe’de tam bir karşılığı bulunmayan “drama” sözcüğü, Yunanca’da yapmak, etmek, eylemek anlamında kullanılan “dran” sözcüğünden türetilmiştir. Yine, Yunanca bir sözcük olan “dramenon”un seyirlik olarak benzetmecisi biçimindeki kullanımı “drama”nın eylem anlamını üstlenir (1). Tiyatro bilimi çerçevesi içinde drama; özetlenmiş, soyutlanmış eylem durumları anlamını taşır. Türkçe’de kullandığımız “dram” kavramı ise, Fransızca’da sonu “e” ile biten “drame” sözcüğünden gelir. Fransızca’daki sözlük anlamı “burjuva tiyatrosu” olan bu kelime, halk dilinde “acıklı oyun” anlamında kullanılagelmiştir. Oysa, dramatik olan ya da drama, insanın her türlü eylem ve ediminde yer almaktadır. Daha ayrıntılı bir tanımla: “İnsanın, insanla giriştiği her tür dolaysız ilişki, etki-tepki alışverişi, araçla oluşan en az düzeyde bir etkileşim bile dramatik bir durumdur. Bu durum nesneler arasında bile saptanabilir. Söz gelimi bir manzarada da ‘dramatiklik’ söz konusu olabilir.” (1).

İnci San yaratıcı dramayı şöyle tanımlar: “Yaratıcı drama; doğaçlama, rol oynama v.b. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak, bir grup çalışması içinde, bireylerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri, kimi zaman bir soyut kavramı ya da bir davranışı, eski bilişsel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla ve gözlem, deneyim, duygu ve yaşantıların gözden geçirildiği ‘oyunsu’ süreçlerde anlamlandırması, canlandırmasıdır. Ancak, yaratıcı eğitsel drama çalışmaları 1) tiyatro yapmak 2) oyunculuk değildir.” (1)

Yaratıcı drama, tiyatro formlarından da yararlanan bir disiplindir. Özünde “oyun” kavramı bulunur. Ancak, drama olgusu bir tiyatro ya da oyunculuk örneği sergilemek de değildir. Yazılı bir metni yoktur. Sahneye koymak gibi temel bir amacı olmadığı halde, istenirse yapılan çalışmalar çok fazla değiştirilmeden gösteriye sunulabilir.

Bir çocuk için vazgeçilmez bir unsur olan “oyun”, dramanın çıkış noktasıdır. Oyunların çeşitliliği ve çok yönlülüğü, bu alana ilişkin getirilen tanım ve yaklaşımların da çeşitlilik kazanmasını sağlamıştır. Örneğin, Alman Scheuerel’e göre (1981), oyunun altı ana aktivitesi vardır:

- Özgürlük,
- İçsel sonsuzluk,
- Öyleymiş gibi yapma,
- İkili değer,
- Kapalı bütünlük,
- Şimdiki zaman (2).

Norman ise dramayı şöyle tanımlar: “Drama çağrışımların, duyguların, bilgi ve deneyimlerin özgürleştiği bir ortamın sağlanmasıdır. Drama etkinliği, drama yaşantısının somut olarak duyumsanmasıyla kişinin evrensel, toplumsal, moral etik ve soyut kavramları anlamlandırmasıdır.” (1).

ABD’de “Creative Drama” (Yaratıcı Drama), İngiltere’de “Drama in Education” (Eğitimde Drama), Federal Almanya’da “Okul Oyunu”, “Oyun ve Etkileşim” (Schulspiel, Spiel un Interaktion) olarak isim bulan “Eğitimde Yaratıcı Drama” alanında; sınıfta uygulanan ilk drama dersi niteliği taşıyan ve bir köy öğretmeni olan Harriet – Finloy Johnson’a ait uygulamaları görmek mümkün. Bu ilk drama dersi niteliğindeki uygulama bir tür “make believe play” (öyleymiş gibi yapma)’dır (1911).

1921’de John Dewey’in çocuk merkezli eğitim anlayışı ve oynayarak davranış geliştirme (acting behavior), bireyi edilgenlikten kurtaran, bireyin kendisini ifade etmesine olanak sağlayan etkin bir oyun alanı doğuruyordu. Üründen ya da sonuçtan çok, sürece önem verilen bu yaklaşımda, yola çocuk oyunlarından çıkılmıştı.

1954’te Peter Slade, Finlay Johnson’ın “make believe play”ine doğallık boyutunu da katarak, kendiliğindenlik (spontaneity) ögesinin ve bugün kullandığımız anlamda doğaçlama tekniğinin işin içine girmesine ön ayak olmuştur. Kendiliğindenlik öğrencide dikkat yoğunluğunu, duyarlılığı ve imgeleme gücünü geliştirecekti. Rol yapma değil, yaşamsal beceri kazanma önemsenmeye başlanmıştı. 60’larda ise yeni eğilim “kendini bulma” idi. 1967’de Brian Way, sınıfta dramaya duyusal yaşantıları ekledi. Way’in getirdiği yeni parola ise “bireyin bireyselliğini ön plana çıkarması” oldu.

1970’lerde Dorothy Heathcote, dramayı yeniden yapılandırdı ve tanımladı. O, diğerlerinden farklı olarak, çocuk ve ergenlere kendilerini ifade etme fırsat ve özgürlğünü hemen vermedi. O’na göre, birey önce kendini ifade etmeye hak kazanmalı ve bağımsızlığı için biraz uğraşmalıydı. Heathcote, bu düşünceleriyle otoriter görünebilir, ama o bu yolla öğrencilere güçlerini kullanmayı yavaş yavaş öğretmeyi hedef almıştır. Tabii bu yüzden, “Bu drama mı?”, “Bu yaratıcılık mı?”, “Bu eğitim mi?” gibi soruları ve tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Ancak, Heathcote’un çalışmalarında duyulan duygular ve coşkular gerçek duygulardı ve öğretmen bunu sağlamak için gerçekten rol yapıyordu (3).

Böylece, eğitimde drama tarihinde, öğrencilere gerçek yaşantılar yaşatma dönemi başlamış oldu. Sonrasında, Nickel “Engelsizce yaratıcı olabilmek için kendi kişiliğini tanımış olmak ve klişeleşmiş düşünce biçimini bir yana bırakabilmek gerekiyor.” (3) yorumunu getirdi.
Buradan hareketle, eğitimde yaratıcı dramanın Türkiye’deki tarihsel sürecine bakacak olursak, Cumhuriyet’in ilk yıllarında İ. Hakkı Baltacıoğlu’nun “okulda tiyatro” anlayışı ile daha önce kullanılan “dramatizasyon” tekniğine getirdiği yenilikleri görebiliriz. Ancak Türkiye’de çağdaş bir yaklaşımla ele alındığı tarih 1980’lerin başına rastlar. Bu yıllarda sanat eğitimi ve tiyatro alanlarında İnci San ile Tamer Levent’in çalışmaları dikkat çekmektedir. Yapılan çalışmalara bağlı olarak, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitim Ana Bilim Dalı ve 1990’da Çağdaş Drama Derneği’nde, eğitimde yaratıcı drama çalışmaları başlatılmıştır ve eğitim fakültelerinin sınıf öğretmenliği ve okul öncesi öğretmenliği programlarında zorunlu ders olarak yer almıştır .

Kaynak:elyadal.org
Nilgün tuluk makalesinden
 

yesim434

Hırçın Karadeniz Kızı Biricik Yeşim
AdminE
Bu Ayın Lideri
FARKINDALIK KAZANDIRIR,
- Bağımsız düşünmeyi sağlar,
- İşbirliği yapabilme özelliğini geliştirir,
- Sosyal ve psikolojik duyarlılık yaratır,
- Dört temel dil becerisini (konuşma, dinleme, okuma, yazma) geliştirir,
- Sözel olmayan iletişimin öğrenilmesini sağlar,
- Yaratıcılık ve estetik gelişimi sağlar,
- Etik değerlerin gelişmesine olanak sağlar,
- Kendine güven duyma, karar verme becerilerinin gelişmesini sağlar,
- Kaslarını hareket ettiren yeni yöntemleri bulmayı, denemeyi ve bedenini çok yönlü geliştirmeyi sağlar,
- Hata yapma korkusu olmaksızın yeni davranışlar geliştirmeyi sağlar,
- Sanat formlarına duyarlılık göstermeyi sağlar,
- Duygunun sağlıklı ve kontrollü boşalımına olanak verir,
- Kendini tanımayı sağlar.,
- Kendini ifade etmede güven kazandırır,
- Bilgiye ulaşmaya ve onu kullanmaya istekli duruma getirir

1.Müzik Eşliğinde Farklı Selamlaşmalar:
Çocuklar müzik eşliğinde odada serbestçe dolaşırlar. Lider müziği kestiğinde
hemen yanındakiyle farklı şekilde selamlaşılır.Tokalaşma,el içlerini
birbirine vurma,burnunu birbirine sürtme,ayakları,dizleri,sırtı birbirine
dokundurma vs şeklinde olabilir.
Drama çalışması bitince değişik selamlaşma çalışmaları beraberce
hatırlanır,ne hissedildiği hakkında konuşulur.


2.Ayna Ol
Hafif bir müzik açılır ve karşılıklı durulur.Lider ne yaparsa diğeri de aynı
hareketi yapmaya çalışır.Belli bir süre sonra lider değiştirilerek çocuğun
lider olmasına olanak sağlanır.


3. Fırça Nerde?
Çocuğa önünde duvar olduğunu varsayması söylenir. “Yanımıza bir kutu kırmızı
boya alıyoruz ve ellerimiz fırça olsun. Bu duvarı boyayalım” denir. Çocuk
ellerini fırça gibi kullanarak duvarı boyuyor gibi davranır.Sonra fırça
temsili olarak yıkanır.”Şimdi de yanımıza sarı boya alıyoruz,bu sefer de
ayağımız fırça olsun,kırmızı duvarı sarıya boyayalım” denir.Çocuk bu sefer
de ayağını fırça gibi kullanır.Duvarı boyamaya
başlar.Sırayla,dizler,dirsekler,sırt,popo gibi vücut bölümleri fırça olarak
düşünülür ve duvar her seferinde değişik renge boyanır.
Drama çalışması bittiğinde çocuğa en çok hangi fırçayı sevdiği, başka hangi
vücut bölümleri fırça olarak kullanılabilineceği ve drama çalışması
sırasında neler hissettiği sorulur.


4.Sırt sırta Dans
Sırt sırta gelecek şekilde grup olunur ve müzik eşliğinde temas kaybetmeden
dans edilmeye çalışılır. Müziğin temposu değişken olursa daha zevkli olur.
Drama çalışması sonunda çocuğa ne hissettiği sorulur,hangi tempoda
zorlandığı ve hangi tempodan zevk aldığı hakkında görüşleri alınabilir.


5.Bir şey Tut
Çocuğa mavi renkli bir şey tut denir ve çocuk o sırada odada bulunan mavi
renkli herhangi bir şeyi tutar. Bu oyun değiştirilerek “kulak tut,başparmak
tut,kalem tut,üçgen tut,kare tut” şeklinde değiştirilerek de oynanabilir.


6. Köfte Kızartma(Grup oyunu)
Çocukların bazıları kıyma bazıları karabiber, tuz, salça, bazıları ekmek
içi, bazıları tava, bazıları da yağ olur. Lider olan kişi aşçı rolünde tüm
malzemeleri bir araya getirip malzemeleri yoğurur gibi yapar. Çocuklar bu
arada birbirine karışır.Sonra köfteleri alıp tavaya koyar yağla birlikte
kızartır gibi davranır.Aaa bakın köfteler nasıl ses çıkarıyor der.Çocuklar
cızır cızır sesler çıkarırlar.Sonra köfteleri tabağa koyup yemeye başlar.
Bu drama örneği az çocukla daha basit bir yemek şeklinde oynanabilir.Örneğin
makarna ve tencere,peynir ve ekmek vs gibi.Çocuk makarna,kocaman bir leğen
de tencere olabilir.Lider anneyse bazen çocukla rol değişimi de yapmalıdır.
Drama çalışması sonunda çocuklara neler hissettikleri sorulur,hangi rolü
daha çok beğendikleri sorulur.Yemeği yaparken hangi malzemeleri
kullandıkları hatırlanır.


7. Mısır Patlatma Oyunu
Bu oyundan önce lider çocukla birlikte mısır patlatırsa oyun daha anlaşılır
hale gelir.Lider olan kişi çocuğa mısır olduğunu söyler ve çocuğu ateşin
üzerindeki tencereye koyuyor gibi yapar.Lider tencereyi salladıkça mısırlar
da sallanır.Biraz zaman geçince ateş hızlanır ve mısır yavaş yavaş patlamaya
başlar.Patlayan mısır kendini yere atar.


8. Bu Nedir?
İçi görünmez bir torbanın içine değişik eşyalar konur ve çocuğun gözünü
kapatarak bu torbadan bir eşya seçmesi istenir.Çocuk dokunarak eşyayı
bulmaya çalışır.Bildiği zaman gözü açılır ve bu eşyayı başka ne olarak
kullanabiliriz diye sorulur.Örneğin eşya bir kalemse bu kalemi diş fırçası
olarak kullanabiliriz,dudağımızın üzerine koyarak bıyık yapabiliriz vs gibi.
Bu torbanın içindeki eşyalar çıkarılıp halının üzerine konur,çocuğun gözleri
bağlanır ve eşyalardan biri çıkarılır.Çocuğun gözleri açılır,hangi eşyanın
saklandığı sorulur.


9. Ormanda Gezinti
Çocuğa Ormanda bir gezinti oyunu oynanılacağı söylenir. Önce yatakta
uyunuyor gibi yapılır.Saat çalar,erkenden kalkılır.Eller ve yüz yıkanır gibi
yapılır.Güzel bir kahvaltı yapılır.Dişler fırçalanır.Yanımıza yiyecek bir
şeyler de alalım denir ve yola çıkılır.Odanın içinde yürünmeye başlanır.Dar
bir yol,bir dere,tahta bir köprü,yapraklı bir yol,bir dağın etrafı geçilir
gibi davranılır.Bir odada oturulup dinlenilir.Getirilen yiyecekler çıkarılır
ve yenir gibi yapılır.Sonra gezintiye devam edilir.Akşam olunca eve
dönülür.Eller ve yüz yıkanır diş fırçalanır ve iyi geceler dileyip yatılır.
Çalışma sonunda ormanda gezintinin hangi kısmının daha fazla sevildiği
sorulur, nerelerden geçildiği hatırlanır.Yollardan geçilirken neler
hissettiği sorulur
 

yesim434

Hırçın Karadeniz Kızı Biricik Yeşim
AdminE
Bu Ayın Lideri
1. Isınma: Çeşitli yöntemlerle beş duyuyu kullanma, gözlem yetisinin geliştiği, bedensel ve dokunsal alıştırmaların yapıldığı, tanışma, etkileşim kurma, güven ve uyum özelliklerini katılımcıya kazandıran ve oldukça kesin kurallarla belirlenen, grup liderinin yönlendiriciliğinde yapılan çalışmadır.

2. Oynama (Pandomim ve rol oynama): Belirlenmiş kurallar içinde özgürce oyun kurma ve geliştirme çalışmalarından oluşur. Yaratıcılık bu aşamada oldukça önemlidir.

3. Doğaçlama: Saptanan bir tema üzerinden yola çıkılarak, bir hedefe doğru belli aşamalarla yol alınır. Bireyselliğin ve yaratıcılığın ön plana çıktığı çalışmalardır.

4. Oluşumlar: Sürecin nasıl gelişeceği ve nereye varacağı önceden belirsizdir. Süreç, önceden belirlenmiş bir noktadan başlar (2).

Bu aşamaların her birinin sonunda grup üyeleri ile tartışmanın yapılması çalışmalar için oldukça önemlidir (Adıgüzel).
 

yesim434

Hırçın Karadeniz Kızı Biricik Yeşim
AdminE
Bu Ayın Lideri
a) Yaratıcılık: Genel olarak yaratıcılık, daha önceden kurulmamış ilişkileri kurabilme, böylece yeni bir düşünce şeması içinde, yeni yaşantılar, deneyimler, yeni düşünceler ve yeni ürünler ortaya koyma durumudur (1).

Graham Wallis’e göre bu süreç dört ana bölümden oluşur:
1. Hazırlık dönemi,
2. Kuluçka dönemi,
3. Aydınlanma dönemi,
4. Gerçekleşme ya da doğrulama dönemi.

b) Dramatik Oyun: Çocukların çevrelerinde keşfettikleri tüm karakterleri ve hareketleri taklit ettikleri özgür bir ortamda oynanan oyundur. Oyunun süresi belli değildir. Temel olarak öykünmeye (taklit) dayanır. Örneğin; evcilik, doktorculuk yapılandırılmış çocuk oyunlarıdır. Çocuğun doğal gelişim evrelerinde ortaya çıkar.

c) Dramatizasyon: Drama gibi bir eylemselleştirmedir. Rol oynama yöntemi ile iç dramaların görselleştirilmesdir. Bir konu, bir olay ya da durumun roller verilmesi yoluyla hareket, mimik, jest ve seslerle canlandırılmasıdır.

d) Rol Oynama: Film ya da tiyatro oyunundaki karakterlerin aynı biçimde canlandırılması değildir. Başta öykünme olsa da, ama henüz yaşanmamış roller üstlenerek, yaşamın daha ilerdeki aşamlarına hazırlanmaktır.

e) Doğaçlama: Genellikle “anında oluşan” anlamında kullanılsa da, daha çok belirli bir hazırlık sürecini barındıran doğaçlama; büyük ölçüde grup dinamiğinden yararlanılarak oluşturulan rol oynamalar, oyunlar ve süreçlerdir (5).

f) İletişim: Bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma sürecidir. İletişim, katılanların bilgi /sembol üreterek birbirlerine ilettikleri ve bu iletileri anlamlamaya, yorumlamaya çalıştıkları bir süreçtir (7).

Burada, birbirine geçmiş, fakat aralarında büyük farklılıkların ve benzerliklerin bulunduğu iki kavramı da açıklamak gerekir: Drama ve oyun.

1. Dramada belli eğitsel, sanatsal v.b. hedef ve amaçlar vardır ve bunlar lider ya da öğretmen tarafından belirlenir. Oyunda çoğunlukla belli bir amaç olmayabilir.
2. Drama bir grup yaşantısıdır. Oyun tek başına da oynanabilir.
3. Dramada çok kesin kurallar yoktur. Kurallar esnektir. Katılımcıların kendilerinden bir şeyler katmalarına izin verilir. Ödül veya yanlış yapma söz konusu değildir. Oyunlarda en basitten karmaşığa kadar birtakım kurallar vardır. Kurallara uymayanlar oyun dışında bırakılabilir.
4. Dramanın bir başlangıç ve sonuç bölümü olmayabilir. O anda yaratılır. Ortaya çıkan ürün ilk kez oluşur. Oyunda bir başlangıç ve sonuç vardır. Çoğunlukla bir başarı söz konusudur.
5. Dramada doğru – yanlış, güzel – çirkin v.b. yoktur. Sonuç değil, süreç önemlidir. Oyunlarda çoğunlukla sonuç önemlidir.
6. Dramada bir lider (öğretmen) vardır. Grubun kendini keşfetmesine, geliştirmesine, kendini ortaya koymasına rehberlik eder. Oyunda yönlendirici yoktur. Bu görevi daha çok oyunculardan biri üstlenir.
7. Eğitimde dramada, hiçbir zaman, bir şeyi olduğu gibi kabul etme, öykünme söz konusu değildir. Çocuk oyunlarında öykünme vardır.
8. Dramada tekrar vardır. Ancak yapısal anlamda farklılaşma yoktur.
9. Dramada estetik kaygı belirgindir. Bunun için sürecin içinde ve sonunda estetik biçimlere ulaşılabilir. Oyunda estetik kaygıdan çok, rahatlama, enerji boşalımı gibi ögeler yer alır.
10. Drama sürecinde gözden geçirme ve tartışma yer alır. Oyunda ise bu ögeler yer almaz.
11. Drama ve oyunun ortak özelliği ise belli kurallar içinde sonsuz özgürlükler içermeleridir
 

yesim434

Hırçın Karadeniz Kızı Biricik Yeşim
AdminE
Bu Ayın Lideri
Drama Araç ve Gereçleri

Araç - gereç ve materyaller, dramanın rol oynama, doğaçlama v.b. tekniklerinde konsantrasyon, yani bireyin odaklaşmasını kolaylaştıran bir ortam sağlar. Olması şart değildir, fakat yerinde kullanıldığında yararlı işlev üstlenir ve her türlü araç - gereç drama etkinliğinde kullanılabilir.

Kaynaklar:

(1) San,İ. (1989). Eğitimde yaratıcı drama. Ö. Adıgüzel, (Ed.), Yaratıcı drama içinde (57-68).
Ankara: Naturel Yayıncılık.
(2) Adıgüzel, Ö. (1994). Eğitimde yeni bir yöntem ve disiplin: Yaratıcı drama. Ö. Adıgüzel, (Ed.), Yaratıcı drama içinde (158-179). Ankara: Naturel Yayıncılık.
(3) San, İ. (1991). Yaratıcı drama - eğitsel boyutları. Ö. Adıgüzel, (Ed.), Yaratıcı drama içinde (81-90). Ankara: Naturel Yayıncılık.
(4) Öztürk, A. (2001). Eğitimde - öğretimde yeni bir yaklaşım: Yaratıcı drama. Kurgu Dergisi, (18), 251-259.
(5) Gülşen Yeğen'in "İlköğretimde Drama" isimli dersinin notlarından yararlanılmıştır.
(6) Bayram, E., Özgül,E., Kaplan, G., Ünal, H. A., Yapağılı, H., Demir, K. ve diğerleri. (1999).
İlköğretimde drama 1 (öğretmen için). Ankara: MEB Yayınları.
(7) Dökmen, Ü. (2003). İletişim çalışmaları ve empati (23. baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Bu yazı PiVOLKA'nın basılı sürümüyle aynıdır. Kaynak göstermek için:

Tuluk, N. (2004). Yaratıcı drama. PiVOLKA, 3(15), 10-12.
 
Top