Araştırmalar dil gelişiminin hem genetik hem de çevreyle olan tecrübelere bağlı olduğu belirtiyor. Bunun yanında birçok araştırmacı çocukların dil gelişiminde en büyük etkiyi ebeveynlerin yarattığını söylüyor.
Bunun en avantajlı tarafı çocuğunuzun dil gelişimini destekleyebilmeniz için bilgisayar programları, flaş kartları, özel dersler ya da eğitimsel videolara ihtiyacınızın olmaması. Çünkü çocuklar dil gelişimi açısından en büyük ilerlemeleri ebeveyn ve onlara sevgi ile yaklaşan yakınları ile girdikleri diyaloglarda kaydediyorlar.
Peki çocuğunuza dil gelişimini destekleyici bir ortam nasıl sağlayabilirsiniz?
Her ne kadar çocuğunuzla ne kadar çok konuştuğunuz önemli olsa da nasıl konuştuğunuz da bir o kadar önemli. Mesela çocukları ile çok hızlı konuşan anne babalar kelime ve cümleleri yuvarladıkları için çocukları açısından etkili bir iletişime girmezler. Aynı zamanda anne-baba ve çocuklar arasında gelişen diyaloglar sürekli yasaklayıcı ve uyarıcı olduğunda (Onu oraya koyma, yapma!, dur!) çocuklar daha az ve basit kelimeler duydukları ve konuşmaya teşvik edilmedikleri için diğer çocuklara kıyasla dezavantajlı olurlar. Buna karşı destekleyici ve daha kompleks cümleler kuran anne babaların çocukları (Aferin sütünü bitirince bardağı masaya koydun) dil gelişimi ve kelime dağarcığı genişletme konusunda avantajlı olurlar.
Aynı zamanda anne babaların unutmaması gereken bir husus çocukların ilk kelimelerini söylemeden önce bile doğumdan itibaren dil anlama ve konuşma kabiliyetlerini geliştiriyor olmalarıdır. Bu nedenle henüz sizi anlayamayan bir bebekle bile sürekli diyalog kurulmalı ve onun çıkardığı ses ve harekelere cevap verilmelidir.
Aynı zamanda anne babalar çocukları ile konuşmak için her fırsatı değerlendirmelidir. Çok küçük bir çocuk bir objeye baktığında, ya da parmağı ile bir objeyi gösterdiğinde sözlü olarak objenin ne olduğunu söylemek ya da obje hakkında çok kısa bir bilgi vermek gibi (çocuk eliyle köpeği gösterir, anne evet o siyah renkli bir köpek der). Bunun yanında bebeklerin çıkardıkları anlaşılamaz sesleri onların dili olarak kabul ederek o seslere karşılık vermek ya da sesleri taklit etmek, çocuğun hem çıkardığı sesleri tanıması hem de kendini sizinle olan etkileşimlerde tanımaya başlamasını destekleyecektir.
Çocuklar ile girilen diyaloglarda kelime ve cümlelerin tekrarlanması anne baba için bunaltıcı olsa da çocuk açısından kelimelerin nasıl seslendirildiğini duyması ve bunların manaları ile bağlantı kurabilmesi için gereklidir. Aynı zamanda tekrar, çocukların repertuvarlarında olan birçok sesi kelimelerle bağdaştırma ve uygun durumlarda kullanabilmeleri için değerli bir araçtır.
Çocuğunuzun dil gelişimini desteklemek için başka neler yapabilirsiniz?
Çocuğunuzla diyaloğa girdiğinizde onu takip edin ve onun ilgilendiği konular ve objeler üzerinde diyalog kurmaya çalışın.
Diyaloğa girdiğinizde sırayla konuşun. Çocuğunuz bebekken çıkarttığı seslere bile o durakladıktan sonra tekrar ya da farklı sesler çıkararak ya da konuşarak cevap verin.
Çocuğunuzun dil seviyesi nerde olursa olsun onun diyalog kurma girişimlerine karşılık verin. Örneğin: Sesler çıkaran bebeğe konuşarak ya da sesler çıkararak karşılık vermek, tek kelime seklinde konuşmaya başlayan çocuğunuza daha detaylı karşılık vermek, çocuk: köpek baba: evet, o bir köpek, bak ne kadar büyük, hem de bu köpeğin gözleri mavi!, yeni kelimeleri doğru, yanlış bir araya getirerek cümle kurmaya başlayan çocuğunuza öğretici cevaplar vermek Dışarı çıkıp oynamak mi istiyorsun? Tamam, hadi gidelim.
Çocuğunuzla girdiğiniz diyaloglarda her zaman göz teması kurun. Siz ona bakarken hem dikkatinizin onun üstünde olduğunu bilecek hem de o sizi gözleri ile seyrederken ağız hareketlerinizin nasıl kelime ve seslere uyum gösterdiğini öğrenecektir. Aynı zamanda sizi daha iyi anlayacaktır.
Mümkün olduğunca bebek dili (motherese) kullanın. Motherese, anne ve babaların bebekleriyle konuşurken kullandıkları abartılı, yükse ses tonlarında, onların ilgisini çekeceğini düşündükleri konuşma seklidir. Dışarıdan her ne kadar komik görünse de bebeklik döneminde bu abartılı konuşma sekli çocukların dil gelişimini destekleyicidir.
Çocuğunuza kitap okuyun. Böylece çocuğunuzun kelime dağarcığı/dil gelişimini destekler ve ilerde çok yardımcı olacak kitap okuma alışkanlığı kazanmasını sağlarsınız.
Çocuğunuza modellik yapın: Çocuk: baba der ve su şişesini işaret eder. Baba: Su şişeni ister misin?
Henüz konuşmayan çocuğuna ne yaptığınızı tarif edin . Şimdi kirli kıyafetlerini ayırıyorum. Birazdan onları yıkadıktan sonra dolaba kaldıracağım.
Henüz konuşmayan çocuğunuz oynarken ya da çevresi ile ilgilenirken ne yaptığını tarif edin. Ayşe oyuncaklarını kaldırıyor.
Psikolog Doktor Seda Çiftçi Sevil
Bunun en avantajlı tarafı çocuğunuzun dil gelişimini destekleyebilmeniz için bilgisayar programları, flaş kartları, özel dersler ya da eğitimsel videolara ihtiyacınızın olmaması. Çünkü çocuklar dil gelişimi açısından en büyük ilerlemeleri ebeveyn ve onlara sevgi ile yaklaşan yakınları ile girdikleri diyaloglarda kaydediyorlar.
Peki çocuğunuza dil gelişimini destekleyici bir ortam nasıl sağlayabilirsiniz?
Her ne kadar çocuğunuzla ne kadar çok konuştuğunuz önemli olsa da nasıl konuştuğunuz da bir o kadar önemli. Mesela çocukları ile çok hızlı konuşan anne babalar kelime ve cümleleri yuvarladıkları için çocukları açısından etkili bir iletişime girmezler. Aynı zamanda anne-baba ve çocuklar arasında gelişen diyaloglar sürekli yasaklayıcı ve uyarıcı olduğunda (Onu oraya koyma, yapma!, dur!) çocuklar daha az ve basit kelimeler duydukları ve konuşmaya teşvik edilmedikleri için diğer çocuklara kıyasla dezavantajlı olurlar. Buna karşı destekleyici ve daha kompleks cümleler kuran anne babaların çocukları (Aferin sütünü bitirince bardağı masaya koydun) dil gelişimi ve kelime dağarcığı genişletme konusunda avantajlı olurlar.
Aynı zamanda anne babaların unutmaması gereken bir husus çocukların ilk kelimelerini söylemeden önce bile doğumdan itibaren dil anlama ve konuşma kabiliyetlerini geliştiriyor olmalarıdır. Bu nedenle henüz sizi anlayamayan bir bebekle bile sürekli diyalog kurulmalı ve onun çıkardığı ses ve harekelere cevap verilmelidir.
Aynı zamanda anne babalar çocukları ile konuşmak için her fırsatı değerlendirmelidir. Çok küçük bir çocuk bir objeye baktığında, ya da parmağı ile bir objeyi gösterdiğinde sözlü olarak objenin ne olduğunu söylemek ya da obje hakkında çok kısa bir bilgi vermek gibi (çocuk eliyle köpeği gösterir, anne evet o siyah renkli bir köpek der). Bunun yanında bebeklerin çıkardıkları anlaşılamaz sesleri onların dili olarak kabul ederek o seslere karşılık vermek ya da sesleri taklit etmek, çocuğun hem çıkardığı sesleri tanıması hem de kendini sizinle olan etkileşimlerde tanımaya başlamasını destekleyecektir.
Çocuklar ile girilen diyaloglarda kelime ve cümlelerin tekrarlanması anne baba için bunaltıcı olsa da çocuk açısından kelimelerin nasıl seslendirildiğini duyması ve bunların manaları ile bağlantı kurabilmesi için gereklidir. Aynı zamanda tekrar, çocukların repertuvarlarında olan birçok sesi kelimelerle bağdaştırma ve uygun durumlarda kullanabilmeleri için değerli bir araçtır.
Çocuğunuzun dil gelişimini desteklemek için başka neler yapabilirsiniz?
Çocuğunuzla diyaloğa girdiğinizde onu takip edin ve onun ilgilendiği konular ve objeler üzerinde diyalog kurmaya çalışın.
Diyaloğa girdiğinizde sırayla konuşun. Çocuğunuz bebekken çıkarttığı seslere bile o durakladıktan sonra tekrar ya da farklı sesler çıkararak ya da konuşarak cevap verin.
Çocuğunuzun dil seviyesi nerde olursa olsun onun diyalog kurma girişimlerine karşılık verin. Örneğin: Sesler çıkaran bebeğe konuşarak ya da sesler çıkararak karşılık vermek, tek kelime seklinde konuşmaya başlayan çocuğunuza daha detaylı karşılık vermek, çocuk: köpek baba: evet, o bir köpek, bak ne kadar büyük, hem de bu köpeğin gözleri mavi!, yeni kelimeleri doğru, yanlış bir araya getirerek cümle kurmaya başlayan çocuğunuza öğretici cevaplar vermek Dışarı çıkıp oynamak mi istiyorsun? Tamam, hadi gidelim.
Çocuğunuzla girdiğiniz diyaloglarda her zaman göz teması kurun. Siz ona bakarken hem dikkatinizin onun üstünde olduğunu bilecek hem de o sizi gözleri ile seyrederken ağız hareketlerinizin nasıl kelime ve seslere uyum gösterdiğini öğrenecektir. Aynı zamanda sizi daha iyi anlayacaktır.
Mümkün olduğunca bebek dili (motherese) kullanın. Motherese, anne ve babaların bebekleriyle konuşurken kullandıkları abartılı, yükse ses tonlarında, onların ilgisini çekeceğini düşündükleri konuşma seklidir. Dışarıdan her ne kadar komik görünse de bebeklik döneminde bu abartılı konuşma sekli çocukların dil gelişimini destekleyicidir.
Çocuğunuza kitap okuyun. Böylece çocuğunuzun kelime dağarcığı/dil gelişimini destekler ve ilerde çok yardımcı olacak kitap okuma alışkanlığı kazanmasını sağlarsınız.
Çocuğunuza modellik yapın: Çocuk: baba der ve su şişesini işaret eder. Baba: Su şişeni ister misin?
Henüz konuşmayan çocuğuna ne yaptığınızı tarif edin . Şimdi kirli kıyafetlerini ayırıyorum. Birazdan onları yıkadıktan sonra dolaba kaldıracağım.
Henüz konuşmayan çocuğunuz oynarken ya da çevresi ile ilgilenirken ne yaptığını tarif edin. Ayşe oyuncaklarını kaldırıyor.
Psikolog Doktor Seda Çiftçi Sevil
