Anlatım nedir ?
Anlatım çeşitleri
Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Anlatım
Lirik anlatımda dil "heyecana bağlı işlev"de kullanılır.
Coşku ve heyecana bağlı anlatım daha çok şiir, roman, hikâye, tiyatro türlerinde kullanılır.
Öyküleyici anlatımda bir olay ve durumun anlatılması; betimleyici anlatımda kişi, durum ve varlıkların betimlenmesi; lirik anlatımda ise duyguların ifade edilmesi esastır.
Coşku ve heyecana bağlı anlatımlarda kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılır.
Öyküleyici anlatımlarda olay ve durumlar anlatılırken duygusal düşünceler katılmaz. Coşku ve heyecana bağlı anlatımda duygular ve içinde bulunulan ruh hali yansıtılır.
Betimleyici Anlatım
Özellikleri:
Betimlemeler açıklayıcı ve sanatsal betimleme olmak üzere ikiye ayrılır.
Kişinin iç dünyasını anlatan betimlemelere tahlil(ruhsal portre) denir.
Kişinin dış görünüşünü anlatan betimlemelere simgesel betimleme denir.
Roman, hikâye, tiyatro, gezi yazısı, şiir gibi türlerde kullanılır.
Kelimenin yan ve mecaz anlamlarına yer verilebilir.
Sanatsal Betimleme:
İzlenim kazandırmak amacıyla yazılır.
Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur.
Ayrıntılar sübjektif olarak verilir.
Amaç sanat yapmaktır.
Açıklayıcı Betimleme:
Bilgi vermek amacıyla yazılır.
Genel ayrıntılar üzerinde durulur.
Ayrıntılar objektif (olduğu gibi)olarak verilir.
Amaç sanat yapmak için değil, bir konu hakkında bilgi vermektir.
Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulmaz.
Betimlenecek varlığa kişisel duygu ve düşünceler katılmaz.
Öğretici Anlatım
Alıcının bilmediği varsayılan bir konuda, onu bilgilendirmek ve bu bilgileregöre davranmasını is*temek için hazırlanan metinlerde öğretici anlatım kullanılır. Öğretici anlatımlarda bir bilginin alıcıya aktarılmasında her türlü yol ve yaklaşım kullanılabilir. Buna bağlı olarak bir öğretici anlatımda "öğretici, açıklayıcı, kanıtlayıcı, tartışmacı hatta betimleyici anlatım" kullanılabilir. Öğretici anlatımın kullanıldığı metinler bilgi vermek amacıyla düzenlenir, bu metinlerde anlatım nesnel özellik taşır, açıklık ve kesinlik önemlidir. Alanında gerekli bilgi birikimine sahip kimseler tarafından hemen anlaşılacak şekilde metin*ler oluşturulur.
Öğretici anlatımda dil, göndergesel işlevde kullanılır. Dil dışı öğeler (grafik, plan, çizge, tablo vb.) ve konu ile ilgili terimlerin kullanılması söz konusudur. Söz sanatlarına, dilin bünyesine mal olmamış yan anlam ifade eden kelime ve kelime gruplarına yer verilmez. Genellikle geniş zaman kipi kullanılır.
Deneme, bilimsel metinler (edebiyat, tarih, coğrafya, fizik, matematik vs. bilimleriyle ilgili metin*ler), özyaşamöyküsü, eleştiri metinleri, kıssadan hisseye yönelik metinler öğretici metin özelliği taşı*maktadır.
Öğretici Metinlerin Özellikleri:
Belli bir konuyu öğretmeye yönelik oluşturulduğundan o konu ile ilgili terimlerin kullanılması söz konusudur.
Söz sanatlarına, dilin bünyesine mal olmamış yan anlam ifade eden kelime ve kelime grupla*rına yer verilmez.
Genellikle nesnel anlatım söz konusudur.
Çoğunlukla geniş zaman kipi kullanılır.
Dil, göndergesel işlevde kullanılmıştır.
Anlatım açısından yoruma ve karmaşıklığa yol açmayacak dil kullanılır.
Bilgi verme amacıyla düzenlenir.
Alanında gerekli bilgi birikimine sahip kimseler tarafından he*men anlaşılacak şekilde metinler oluşturulur.
Dil dışı öğeler (grafik, plan, çizge, tablo vb.) de kullanılabilir.
Tartışmacı Anlatım
Özellikleri:
Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür.
Gereksiz ifadelere yer verilmez.
Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılmaz.
Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur.
Savunulan ve karşı çıkılan görüşlere yer verilir.
İki farklı bakış açısının olduğu konular bu türde işlenmeye daha elverişlidir.
Fıkra, deneme, makale, röportaj gibi türlerde kullanılır.
Yeteneğe, bilgi ve deneyime göre yöntem belirlenir.
Eleştirici bir bakış açısıyla yazılırlar. Anlatım tarzı sohbete varabilir.
İhtimal bildirmeyen, kesin, kanıtlanmış bilgiler kullanılır.
Öyküleyici Anlatım
Özellikleri:
Olay, kişi, mekân ve zaman ortak ögeleridir.
Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir.(Anlatıcı olay kahramanlarından biridir)
Sanat metinleri öyküleyici anlatımla yazılır.
Olaylar ilahi bakış açısıyla anlatılabilir.
Olaylar 3.şahsın ağzından anlatılabilir.(Olan biten bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılır
Kişi, mekân ve zaman olay ve olay örgüsünü oluşturmak için kullanılan ögelerdir.
Öyküleyici anlatım hikâye, roman, anı, söyleşi, görüşme(mülakat) gibi metin türlerinde kullanılır.
Öyküleyici anlatımda bir olayın olması şarttır.
Yaşanmış olaylarda olay zincir, kurgulanmış olaylarda olay zinciri vardır.
3.Şahıs anlatımda anlatıcı her şeyi bilir.
Öyküleyici anlatım sanat metinlerinde ve öğretici metinlerde kullanılır.
Sanat metinlerinde anlatıcı kurmaca kişi öyküleyici metinlerde ise gerçek bir kişidir.
Kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılır.
Açıklayıcı Anlatım
Özellikleri:
Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
İfadeler kesin ve açıktır.
Kelimeler genelde gerçek(temel)anlamlarıyla kullanılırlar.
"Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma ,örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma " gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır.
Yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir.
İfade hiçbir engele uğramadan akıp gider.
Gereksiz söz tekrarı yapılmaz.
Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur.
Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür.
Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
Emredici Anlatım
Özellikleri:
Dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır.
Emir, telkin, öneri anlamı taşıyan ifadelere yer verilir.
Öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.
Cümlelerde fiiller hakimdir.
Uyulması beklenen bir üslubu vardır.
Zorlama anlamı vardır.
Sosyal hayatın düzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır.
Trafik kuralları, bazı eşyaların kullanma kılavuzları, ilaçların kullanma kılavuzları emredici anlatıma örnek verilebilir.
Emredici Metin Örnekleri: Aşağıdaki metinlerde geçen emredici ifadelere dikkat ediniz.
II. EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI VE ÖDEVİ
MADDE 42. Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.
Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.
Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.
Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz.
İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır.
Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı olduğu esaslar, Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir.
Devlet, maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin, öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.
Eğitim ve öğretim kurumlarında sadece eğitim, öğretim, araştırma ve inceleme ile ilgili faaliyetler yürütülür. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez.
Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tâbi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası antlaşma hükümleri saklıdır.
AİRTİES RT110 WEB ARAYÜZÜ İLE KURULUM
Bilgisayarınızda bulunan herhangi bir web tarayıcısı ile (Internet Explorer, Netscape Navigator, v.s) cihaza erişip gerekli ayarları yapabilirsiniz. Yazılım ayarlarını yapmadan önce RT-110'un güç adaptörünü prize takınız ve cihazın kutusundan çıkan Ethernet kablosu ile bilgisayarınızın Ethernet çıkışını RT-110'un arka panelindeki Ethernet çıkışlarından herhangi birine bağlayınız. Daha sonra RT-110'u arka paneldeki açma/kapama anahtarından çalıştırınız ve cihazın yüklemesi için 30 saniye kadar bekledikten sonra bilgisayarınızı çalıştırınız.
Adım 1: Bilgisayarınızda Internet Explorer ya da Netscape programını çalıştırın.
Adım 2: Adres kısmına cihazınızın IP adresi olan 192.168.2.1 adresini girin.
Adım 3:Karşınıza cihazın web ara yüzü gelecektir. Kullanıcı adı ve şifreyi boş geçerek LOGIN i tıklayınız. Eğer bağlantı sağlanamıyorsa bilgisayarınızın ayarları daha önceden değiştirilmiş olabilir. Bu dokümanın 6'ıncı bölümü olan Sorunların giderilmesi kısmındaki ilk problemin çözümünde anlatılan TCP/IP ayarlarını tamamladıktan sonra RT-110'in ayarlarını yapabilirsiniz.
Adım 4: Karşınıza gelen ekranın sol üst köşesindeki SETUP WIZARD'ı tıklayınız. ADSL hattınızı taktığınızı kontrol etmenizi söyleyen ekran gelecektir. Kuruluma devam etmek için NEXT'I tıklayınız.
Mustafa KARLI
Destansı Epik Anlatım
Özellikleri:
Olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.
Destan türünün yiğitçe havası vardır.
Yapıp etmeler yani fiiller ön plandadır.
Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir.
Etkileyici bir özellik taşır.
Sürekli hareket vardır.
Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler.
Şiir, destan roman, hikâye, tiyatro, destansı anlatımın kullanıldığı türlerdir.
Anlatımda abartıya yer verilebilir.
Sanatlı bir dil kullanılır.
Söyleşmeye Bağlı Anlatım
Jest ve mimikler anlatımın gücünü arttırır.
Sohbet, mülakat ve diyalog, monolog metinleri söyleşmeye bağlıdır.
Karşılıklı konuşmalar, bağlama ve konuşulan kişiye göre değişebilir.
Görme ve işitmeyle kurulan iletişim önemlidir.
Vurgu ve tonlama önemlidir.
Hikâye Roman Tiyatro, Mülakat, Röportaj, Monolog söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metin türleridir.
Roman, hikâye ve tiyatrolardaki karşılıklı konuşmalara diyalog, iç konuşmalara ise monolog denir.
Tekrarlar söyleşmeye bağlı anlatımlarda ifadeyi kuvvetlendirir.
Söyleşmeye bağlı metinlerde anlatımın süresi sınırlandırılmalıdır.
Gelecekten Söz Eden Anlatım
Gelecekten söz eden anlatımın kullanıldığı metin türleri: roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme
Gelecekten söz eden metinlerin ortak özellikleri:
Gelecekten söz eden metinler varsayım ile oluşmuştur.
Gelecekten söz eder.
Verilerden yola çıkılarak geleceğe ait tahmin yapılabilir.
Olandan çok olması istenilen anlatılır.
Gerçekleşmesi mümkün olmayan tasarı ve düşünceler(ÜTOPYA) anlatılır.
Genellikle gelecek zaman ifadesi kullanılır.
"Gelecekten söz eden anlatım" ile "Düşsel anlatım" arasındaki benzerlik ve farklılıklar:
Gelecekten söz eden anlatımda ve düşsel anlatımda kişinin kendi hayal dünyasındakiler dile getirilir ve buna göre bir anlatım yolu seçilir. Düşsel anlatımda gerçeklikle ilgisi olmayan tamamen çağrışımlara dayalı olaylar, kişiler, zamanlar anlatılır ve bu yapı unsuruyla konu ve tema oluşturulur. Gelecekten söz eden anlatımda ise gerçeklerden yola çıkılarak tahmine dayalı bir anlatım yolu benimsenir. Yani gelecekten söz eden anlatım gerçeğe daha yakındır.
Kanıtlayıcı Anlatım
Özellikleri:
İnandırma, aydınlatma, kendi görüşünü kabul ettirme amaç edinilir.
Kavramları tanımlama ve açıklama önemlidir.
Okuyucu ve dinleyiciyi ikna etmek, düşündürmek ve üzerinde durulan konudan uzaklaşmamak için bazı kelime, kelime grupları ve cümleler tekrar edilir.
Konuşmacı ve yazar üzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve düşüncelerini kabul ettirmek için örneklere başvurur.
Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin düşüncelerine müracaat eder.
Kelimeler ve kelime grupları gerçek anlamında kullanılır.
Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
"Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma " gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır.
Kanıtlayıcı anlatımda hitap edilen toplumun kültür düzeyi ve beklentileri önemlidir.
Mizahi Anlatım
Mizahî anlatımda amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmektir. Çok farklı konular mizahi özellik taşıyabilir. Yerine göre çok sıradan bir durum gülünç hâle getirilebilir ya da topluma ait bir gele*neğin eksik ve yanlış yanları gülünçleştirilebilir. Mizahi anlatımın temelinde eleştirinin de olduğu söyle*nebilir.
Mizahi anlatımda özenli bir dil kullanımı her zaman geçerli değildir. Bu tür anlatımlarda bazen ar*go yoğun şekilde kullanılabilir. Kahramanlar genellikle soylu kişilerden seçilmez, sıradan kişilerdir. Bu nedenle günlük konuşmaya ait unsurlar sıkça kullanılır. Mizahi anlatımda dilin kullanımı çoğunlukla değiştirilerek gülünç durumlar ortaya çıkarılır. Mizahî unsurları oluşturmada karşılaştırmalar, durumlar, hareketler, kelime ve kelime gruplarından da yararlanılabilir.
Mizahi anlatım okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir; bu etkinin oluşturulma*sında ses, taklit, hareket ve konuşma önemlidir. Mizahî unsurlarda gerçekten sapma vardır.
Mizahi Anlatımın Özellikleri:
Okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir.
Ses, taklit, hareket ve konuşma önemlidir.
Mizahi unsurlarda gerçekten sapma vardır.
Mizahi unsurları oluşturmada karşılaştırmalar, durumlar, hareketler, kelime ve kelime gruplarından yararlanılabilir.
Amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmektir.
Roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme gibi türlerde kullanılır.
Mizahi anlatımlarda dil bir olayı anlatmak için kullanılır.(sanatsal, edebi işlevlerde kullanılır.)
Mizahi Anlatımla İlgili Bazı Terimler:
Kara Mizah: Güldürmekten çok düşündürmeyi ve yergiyi amaçlayan mizahtır.
İroni: Söylenen sözün tersini kastederek kişiyle veya olayla alay etme söz konusudur.
Humor: Ciddi bir tavırla söylendiği halde alay olduğu belli olan ince, hoş nükte.
Karikatür: İnsan ve toplumla ilgili her türlü olayı konu alarak abartılı bir biçimde belirten, dü*şündürücü ve güldürücü resim
Parodi: Ciddi sayılan bir eserin bir bölümü veya bütününü alaya alarak, biçimini bozmadan ona bambaşka bir özellik vererek biçimle öz arasındaki bu ayrılıktan gülünç etki yaratan bir oyun türü.
Komik: Gülme duygusu uyandıran, güldürücü, gülünç (olan).
Komik Durum: Gülmeye sebep olan durum.
Komik Kişi: Güldürmeyi sağlayan kişi
Komik Jest: Gülünç hareket, davranış
Mizahi Anlatımın Kullanıldığı Metin Türleri:
Fıkra
Hikâye
Roman
Tiyatro
Şiir
Deneme
Mizahi Anlatım Örneği:
Ördek Çorbası
Hoca bir gün, bir dere kıyısında, ördeklerin ötüşüp oynaştıklarını görür. Hemen el atıp tutası gelir ama ele avuca gelir şey mi bunlar? Üstünün, başının ıslandığı da yanına kâr kalır. Nihayet, olmayacak duaya âmin demektense, bir kenara oturur; ekmeğini suya batırıp yemeye başlar.
Derken, kırk yılda bir merhaba ettiği biri geçer oradan:
"Afiyet olsun Hoca, gene su başına oturdun da ne yiyorsun?" diye sorar.
Hoca:
"Yahu, der; sende de şu ördek kadar akıl varsa, ben neyim! Ne yediğimi görüyorsun ya işte; ör*dek çorbası!"