Abdest
Abdest, Müslümanların, belli ibadetleri yapabilmek için bir düzen içerisinde bazı organları yıkayıp bazılarını mesh etme yoluyla yaptıkları arınma . Kur'ana göre abdest namaz kılmak için bedensel temizlenme amacıyla belli organları ıslatmak (gasil, gusül غسل) ve sıvazlamaktır (mesih مسح). Fıkıhçılara ve hadisçilere göre hastalık, yolculuk veya su yokluluğunun mecbur kıldığı durumlarda abdest ya da boy abdesti yerine toprak vs. ile teyemmüm yapılır.
Köken
"Abdest" sözcüğü Türkçeye Selçuklular zamanında Farsça'dan geçmiştir. Anlamı "suyu tutmak"tır. âb (su) ve dest (tutmak, kavramak) kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. İran ve bazı diğer müslüman ülkeler ile İngilizce konuşan ülkelerde abdest yerine "vudu" kelimesi kullanılır. Abdest kelimesinin Yunanca "bir nesneyi bir sıvıya batırmak" anlamında, βάπτισμα (baptis) (vaftiz) sözcüğü ve "boyamak" anlamında βάπτειν (baptein) sözcüğü ile benzerliği de dikkate değerdir.
Abdest Kur'an' da gasil veya gusül (Arapça: غسل) olarak geçer. Bu sözcük, Arapça'da "bir sıvıyı bir nesne üzerinden akıtmak, koku sürünmek" anlamlarına gelir. Bazı hadisçiler ve fıkıhçılar vudû (Arapça: وضوء) kelimesini abdest anlamında kullanmakta ve gusül kelimesini boy abdesti için kullanmaktadırlar. Kur'an'da boy abdesti' için ıttıhar (Arapça: اطهار) yani taharlanma (temizlik) sözcüğü kullanılmaktadır.
Teyemmüm
Namaz kılmak için abdest yerine bazı durumlarda teyemmüm (Arapça: تيمم) yapılabilir. Ayrıca teyemmüm, hastalık, yolculuk, su bulmama/suyun olmaması veya erişilememesi gibi durumlarda boy abdesti yerine de yapılır. Kur'an'da teyemmüm yapmak için türâb تراب (toprak) sözcüğü kullanılmaz, bunun yerine said صعيد sözcüğü kullanılır ki bu sözcük "toz, toprak, taş vs." anlamına gelmektedir.
Abdest ile ilgili olarak, Maide Suresi, 6. ayeti şöyledir:
"Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp iseniz iyice yıkanarak temizlenin. Hasta olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz abdest bozmaktan (def-i hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. Onunla yüzlerinizi ve ellerinizi meshedin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz."
Ayette kullanılan vücûhe küm (vecihleriniz, Arapça: وجوه كم) ibaresi, başın ön yanı için kullanılır, bu yüzden başta saçların döküldüğü ön kısım, yüz, boyun altı demektir. Baş sıvazlanırken, ayette sınır koymadığı için, baş adlı organın başın ön yanı dışındaki her yanı, kulaklar, ense, boyun sıvazlanır.
Abdestin farzları
Abdestin farzları dörttür:
Başın dörtte birini meshetmek,yani ıslak elle sıvazlamak.
Kolları dirsekleriyle beraber yıkamak.
Yüzü yıkamak.
Ayakları (topuklarıyla beraber) yıkamak.
Fıkıhçılar ile hadisçiler, buna ek olarak hadisleri referans göstererek şunları (sünnet, mendup, müstehab, mekruh vs) eklerler;
Abdestin sünnetleri
Niyet etmek
Eûzü ve Besmele ile başlamak
Evvela ellerini bileklerine kadar yıkamak
Misvak kullanmak
Bir âzâ kurumadan diğerini yıkamak
Ağzına ve burnuna üç kere su vermek
Kulağını meshetmek
Parmaklarını hilâllemek; yâni bir elin parmaklarını diğer elin parmakları arasına geçirip çekmek
Âzâları üçer kere yıkamak
Başını kaplama meshetmek
Abdesti tertip üzere almak; yâni abdest âzâlarını sırasıyla yıkamak
El ve ayaklarını yıkamakta parmak uçlarından başlamak
Abdest alırken okunacak birçok duâ olmakla beraber evlâ olan bütün âzâlarını yıkarken besmele çekip şehâdet getirmektir
Abdestin mekruhları
Sağ el ile sümkürmek
Abdest âzâlarından birini üç defadan fazla yıkamak
Suyu yüzüne çarpmak
Güneşte ısınmış su ile abdest almak
Suyu çok az kullanmak veya israf etmek
Abdest alırken konuşmak
Sünnetlerini terk etmek
Abdesti bozan durumlar
Nisa Suresi, 43 ayetine göre sekerat (şuuru yerinde olmamak: delilik/cinnet, esriklik/sarhoşluk, bayılmak-baygınlık, uyku-uyumak...) durumu ile boşaltım organlarından çıkış olması durumu salata (namaza) dolayısıyla da abdestin varlığına engeldir, Maide Suresi, 6 ayetine göre namaz için abdest ya da teyemmüm şarttır.
Boşaltım organlarından idrar, kan, meni, gaita (dışkı), yel gibi katı, sıvı veya gaz çıkması,
Uyumak, delirmek, bayılmak, sarhoş olmak gibi idrak gücünün kaybedildiği durumlar,
Kanama,
Cinsî münasebet,
Ağız dolusu kusmak,
Namazda yüksek sesle gülmek,
Teyemmüm almış birinin su bulması,
