36- Kars Yöresi Halk Oyunları

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #1

KARS YÖRESİ HALK OYUNLARI


OYUNLARIN ÇALGILARI
Meydanlarda: Davul - Zurna Davul - Klarnet.
Meydanlarda ve Kapalı Yerlerde: Klarnet Akordion Armonika Tar Tulum Mekkare Zilli veya Zilsiz Tef.

Ağcaferikler - Bar Kadın Türkülü.
Ağır ayak - Erkek Tek.
Ağır bar - Bar Erkek.
Ağır kayda -
Ağır oyun - Kadın Tek.
Ağır terekeme - Erkek Kadın Tek - Toplu.
Ahçik - (Bak. Ermeni Kızı)
Ahıska barı - Bar Erkek Kadın Karma.
Ahıska gülü - Kadın Tek.
Ahlat barı - Bar Erkek.
Akçaferikler - (Bak. Ağcaferikler)
Akışta - (Bak. Alkışta)
Alkışta - Kadın Erkek Karma Çift - Toplu.
Allı yeşilli kızlar - Bar Kadın Erkek.
Allı yeşilli mendil - Bar Kadın Erkek.
Alma dere - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Almalar - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Almalı dağlar - Bar Kadın Erkek Karma.
Altın Yüzük - Bar Kadın Erkek.
Ardahan barı - Bar Erkek Kadın Karma
Arpaçayı - Kadın Erkek.
Arpaçayı diringisi Erkek Tek.
Arzuman - Bar Kadın Erkek Karma.
Arzumanî - (Bak. Arzuman)
Askerani - (Bak. Gence)
Aşırma - Bar Erkek Kadın Karma.
Ay Işığı - Bar Erkek Kadın Karma.
Azerbaycan - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Azerbican - (Bak. Azerbaycan)
Bahçeden gelen ne sestir - Kadın Tek.
Bahteverdi -
Balabala - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Balaceyran - Kadın Erkek Tek.-
Balalı Tavuk - Taklitli kadın Erkek Tek - Toplu.
Bapur - (Bak. Papori)
Bar - Bar Kadın Erkek. Karma.
Bardız Barı - Bar Erkek Kadın Karma.
Bar sekmesi - Bar Erkek Kadın Karma.
Bayburt'un İnce yolu - Bar Erkek Kadın Karma.
Baycan - (Bak. Azerbaycan)
Bebek oyunu - Taklitli Kadın Tek.
Bekir - (Bak. Bekir Bengi)
Bekir Bengi - Bar Erkek Kadın Karma.
Bengi -
Benzetme - Taklitli oyun -
Berta - (Bak. Deli horon)
Berzini - Bar Erkek Kadın Karma.
Beş açılan - Erkek Kadın Tek - Toplu.
Biçan - (Bak. Azerbaycan)
Bir gül ektim - Bar Kadın Erkek Karma.
Bizim bağda - Bar Erkek Kadın Karma.
Boyakçının gelini - Bar Erkek Kadın Karma.
Bu gelen nahır mıdır - Bar Erkek Kadın Karma.
Bülbül - Kadın Erkek Karma Tek - Toplu.
Camış girdi bağa - Erkek Kadın Tek.
Can maral - Bar Kadın Erkek Karma.
Ceylân - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Ceylânı - (Bak. Ceylân)
Coşkun Çoruh - (Bak. Deli horon)
Çam dalı -
Çarışka -
Çapik - Bar Erkek Kadın Karma.
Çepik - (Bak. Çapik)
Çeçen Kızı - Kadın Tek - Toplu.
Çember - (Bak. Bengi)
Çıldır barı (Çıldır Yallısı) - Bar Erkek Kadın Karma.
Çiftayak - Tek Erkek.
Çift Basma - (Bak. Çiftayak)
Çift Tamzara ¦ Bar Erkek Kadın Karma.
Çil horoz - Taklitli Kadın Erkek Tek - Toplu.
Çil horuz. (Bak. Çil horoz)
Çoban - Kadın Erkek Tek.
Dağda hayladım kurdu - Bar Kadın Erkek Karma.
Dağda kestim değnek - Bar Kadın Erkek Karma.
Dalilo Daliloy - Bar Kadın Erkek Karma.
Delilo Delüoy - (Bak. Dalilo)
Della Delloy - (Bak. Dalilo)
Derilo - (Bak. Dalilo)
Dasniçorç - (Bak. Ondört)
Davul ban - Erkek Çift.
Deli horon - Horon Erkek.
Deli kız - Taklitli Çift Karma.
Derbendi -
Destiyi aldım ana - Kadın Tek.
Deve oyunu - Temsili Taklitli oyun.
Dırıngı - (Bak. Diringi)
Diringi - Kadın Erkek Tek.
Dilican -
Dinme - Kadın Tek - Toplu Türkülü.
Diz kırma - Bar Kadın Erkek Karma.
Döne - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Dringi - (Bak. Diringi)
Durna - Tek Kadın.
Durna barı - Bar Kadın Erkek Karma.
Durnalar - (Bak. Durna)
Dur yerinde hanım süre gel - (Bak. Arpaçayı diringisi)
Düz bar - Bar Erkek Kadın.
Düz Diringi - Tek Kadın Erkek.
Düz Yalh - (Bak. Düz bar)
Eğil dağlar - Erkek Kadın Karma Tek - Toplu.
Elmas -
Engeli - (Bak. Enzeli)
Enşelİ ( Bak. Enzeli)
Enzeli - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Ermeni kızı - Kadın Tek.
Erzurum barı - Bar Erkek Kadın Karma.
Ezingan deresi - Bar Kadın Erkek Karma.
Gaçke barı - (Bak. Kız barı)
Garzanî - Bar Erkek.
Gaşenk -
Gelin Memmet - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Gence - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Geylani - (Bak. Ceylan)
Gorişhi - (Bak. Lezinka)
Gögerçin vurdum - (Bak. Canmaral)
Gölenin düzü - Bar Kadın Erkek Karma.
Gülabi - Bar Kadın Erkek Karma.
Gülsen - Bar Kadın Erkek Karma.
Gülüm oğlan - Bar Kadın Erkek Karma.
Gümrü barı (Gümürü ban) - Bar Kadın Erkek Karma.
Gümrü Yallısı - (Bak. Gümrü barı)
Güzelleme -
Güzeller barı - (Bak. Nari)
Hakkari Barı - Bar Erkek
Hakkari yallısı - (Bak. Hakkari Barı) - Bar Erkek.
Hala bacı - Taklitti Kadın Tek.
Hançer barı - Erkek Çift.
Han kızları - Kadın Erkek Karma Tek - Toplu.
Hasan dağı - Kadın Erkek Tek.
Hay hay hanım - Kadın Erkek Karma Tek - Toplu.
Hay Lalo - Bar Kadın Erkek Karma.
Hay Lolo - (Bak. Hay Lalo)
Hay mendil mendil mendil - Kadın - Tek.
Hekari barı - (Bak. Hakkari barı)
Hekari yallısı - (Bak. Hakkari barı)
Hekkari barı - (Bak. Hakkari barı)
Hekkari yallısı - (Bak. Hakkari barı)
Hey nari - Bar Kadın Erkek Karma.
Hoşbilezik - (Bak. Altın yüzük)
Horoz oyunu - Kadın.
Horuz oyunu - (Bak. Horoz oyunu)
İğdır barı - Bar Erkek Kadın Karma.
İğdır yallısı - (Bak İğdır ban)
İnce dere - Bar Kadın Erkek Karma (Aynı oyun kadınlar tarafından Tek - Toplu olarak ta oynanmaktadır)
İndim derede durdum - Bar Kadın Erkek Karma.
İndim dereye beklerim - Bar Erkek Kadın Karma.
İnnabi -
Kağızman barı - Bar Kadın Erkek Karma.
Kalalı - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Kalari - Kadm Erkek Tek - Toplu.
Kalender - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Kalkan kılıç oyunu - (Bak. Kılıç Kalkan oyunu)
Kaloş - Kadın Erkek Tek - Toplu.
Karabağ - Erkek Kadın Tek - Toplu.
Karadonlu - Kadm Erkek Tek - Toplu.
Karam - Erkek Kadm Tek - Toplu.
Karapürçek - Bar Kadın Erkek Karma.
Kars barı - Bar Erkek Kadm Karma.
Kars gülü - Bar Kadın Erkek Karma.
Karsın önü - Bar Kadın Erkek Karma.
Kars yallısı - (Bak. Kars ban)
Kars Zeybeği - Kadın Erkek Karma Çift - Toplu Temsili.
Karşıberi - Karşılama Erkek Kadm Karma Çift - Toplu.
Kazengi -

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #2

Kars geleneksel oyunlar bakımından en zengin illerdendir. Bunun nedeni değişik kültür birikimi olan insan topluluklarının yöreye yerleşmesidir. Türkmen boyları Azeriler ve Doğu. Anadolu yöresi insanlarının oyunları bir arada görülebilir.


Halk Oyunları

Kars halk oyunları yönünden çok renklidir.Ağırlık bar ve kafkas yöresi oyunları olsa da halaylara ve semahlara da kimi ilçe ve köylerde rastlanır. Tek halkalı çift halkalı oyunlar olduğu gibi karşılama biçiminde oynanan oyunlar da vardır. Kars halk oyunları çoğunlukla kaçma (kadın-erkek) oynanır. Kars'ın kimi ilçelerindeki oyunlarda nitelikli bir görünüm açısından Kafkas oyunlarıyla benzerlikler görülür. Orta oyunu özelliğinde konulu Öykülü danslarla da günlük olaylar savaşlar ve olağan üstü konular simgelenir. Nanay denilen çalgısız oyun havaları da yaygındır.

Bara Artvin ve Kars yörelerinde "yattı" denilmektedir. Toplu barlara genellikle küçük yörelerde rastlanmaktadır. Dağlık yörelerdeki barlar çoğunlukla beceri gerektiren hızlı oyunlardır. Açık havada davul zurna kapalı yerlerde ney ve davul eşliğinde oynanır.

Kimileri öbür illerde de bir takım ayrılıklarla oynanan barlar şunlardır:

Düz Bar Ağır Bar Bar Sekmesi Tütiye Mahmudiye Aşırma (Tek Ayak Bar ) Üç Ayak Bar Çember Sıçratma (Tik Bar) Bekir-BengiKarapürçek Ters Bar Tek Tamzara Çift Tamzara Sarhoş Barı Daldalar Tavuk Barı Ezingah Deresi Kars'ın Önü Durna Barı Hoşbilezik (Altun Yüzük) Mustafa Barı Kotan Barı Can Maral (Göçergin Vurdum) Zencirli Köroğlu Dur Yerinde (Şüregel Barı) Ardahan Barı Yayla Barı Köroğlu Barı Koçarı Barı Temur Ağa Deliloy Laçın Barı Papuri (Pağpuru) Sallama Gülüm Oğlan Ay Işığı Bir Gül Ektim Diz KırmaKır-Al Boyakçının Gelini Hey-Narı Kundurayı Mor Boyarlar Şerbeti Kaldı Tasta Bu Gelen Nahır mıdır Sorul Almalı Dağlar Senalar Bizim Bağda İndim Derede Durdum Dağdan Kestim Değnek;

Karapapak denilen Türkmenlerin oynadığı Terekeme Ağır Terekeme Tellice Lezgi (Hangi) Koloş Orta Çala Süsen Sümbül KalenderMemmet Bağır Almadere Çil Horuz Düz Yallı Narı Şanalım Kesme;

Azerbaycan asıllı toplulukların oynadığı Edilceben Senem Ceylani Askerani (Gence) Mirzayi Kaşengi Lezgi Beşacılar Nez Beri (Naz Barı) Lale Kuçeler (Köseler) Enzeli Karabağ Uzun Dere Arzuman Iğdır Yallısı Sincani (Zengani) Gumurü Yallısı Gulbi;

Doğu Anadolu'dan gelen toplulukların oynadığı Delilo Koççeri Göle'nin Düzü Hay Molo Nare Lorke Gaçke Barı Kule Hey Narı Berzini Çepik Hekari gibi halk oyunları oynanmaktadır.

Bunların en bilinenleri aşağıdaki gibidir.

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #3

Lezgi

Azeri oyunlarındandır. Tek ikili alaca dizi (kadın-erkek) toplu karşılamaz gibi değişik adlar alır. Tek oynandığında "Lezinka" denir. Toplu oynanırsa yöreye göre Lezgi Lehuri adını alır. Oyunda erkek kartalı kadınsa sülünü simgelemektedir. Oyuncular haliz oluşturur dönerek oynarlar arada bir durdurulur. Bu sırada oyunculardan biri kimi kez alanın ortasına fırlayarak özel gösteri yapar. Tek kişilik gösteriler sırasında halkadakiler el çırpmakla yetinirler.

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #4

Pappuri

Yerli oyunlardandır. Oyun sallanmayla başlar sert hareketlerle hızlanır. Ağırlaşarak ve hızlanarak süren oyunda birden durulur. Kızlar ortaya farlar elele tutuşup bir kez döndükten sonra yerlerine geçer. Bu kez aynı hareketi erkekler yapar.

İlk figürlerdeki sağa sola sallanarak yürüme küçük bebeklerin yürüyüşünü andırdığından oyuna bebek anlamına gelen "pappi"den türeyen Pappuri denildiği sanılmaktadır.

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #5

Üç Ayak

Yerli barlardan Üç Ayak hareketlilik ve çeviklik gerektiren bir oyundur. Oyun sırasında ayaklar üç kez yere vurulur. Üç kez de yerinde sayar. Adım da bu üçlü hareketlerden almıştır. Kızlı-erkekli oynanır.

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #6

Terekeme

Adını Kars'la yerleşmiş bir Türk Oğuz boyu olan Terekemelerden (Karapapak) almıştır. Terekeme erkeklerinin alınganlığını yiğitliğini; kadınlarının ise ağır başlı çekingen davranışlarını yansıtır. Oyun çok ağır bir havada iki kız oyuncunun seyircileri ellerindeki mendili başlarına ve göğüslerine sürüp selamlamalarıyla başlar.

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #7

Döne

Erkek ve kadın birlikte oynanan yerli oyunlardır. Genellikle üç kız dört erkekle oynanır. Ağırdan başlar gittikçe hızlanır. Oyuncular elele tutuşur iki adım sağa sekilir sonra üç adım sola yürünür. Tempo hızlandıkça yürüme ve sekmeler sıçramaya dönüşür. Çökmelere de yer verilerek oyun sürdürülür. Bu sırada türküsü yinelenir:

Yar döne döne döne N'oldu sevdiğim sene

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #8

Laçın-Ters Laçın Barı

Kızli-erkekli oynanır. Kağızman da oynanan biçimi şöyledir: Oyun sağ ayakta sallanmayla başlar. İki sağ iki sol yerinde sallanarak yürünür. Ağırdan başlayan oyun git gide hızlanır. Sonra Ters Laçın oynanmaya başlanır. İki sağa yürünür sallama yapılır. Üç sola çekilir. Yeniden sallama yapılır. Oyun böylece sürer yalnız erkeklerle oynandığında çökmeler atlamalar ve daha çevik ha¬reketler yapılır. Ters Laçında ters yönde ilerlendiği için oyuna bu ad verilmiştir.

Türküsü şöyledir
Laçın bana laçın bana
Destele ver saçın bana

Ters Laçinde ise
Lohoy lohoy laçıno
Dönder gelsin laçıno

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #9

Kıskanç

Bir erkek ve iki kız tarafından oynanmaktadır. İlkin beraber ve hareketli bir müzikle oyun alanına çıkılır. Sonra kızların her biri bir köşeye ayrılır. Erkek çeşitli hareketlerle kızlara kur yapar ve kıskandırır. Oyunun sonunda kızların ikisiyle beraber erkek pisti terk eder.

 

Z

ZeyNoO

V.I.P

V.I.P

• 26 Ksm 2010

• #10

Koçare

Koçare erkeklerin oynadığı canlı oyunlardandır. Oyuncular kollarını birbirlerinin omuzlarına dolayıp vücutlarını geriye atarak oynarlar. Koçare adı göçmek anlamındadır.